Bożnica woła o ratunek

Bożnicę Żydzi zbudowali w roku 1856, tuż przy rynku. Wtedy mieszkało ich w Koronowie wielu. W 1939 - opowiedział nam o tym Grzegorz Myk z IzbyTradycji przy rynku, (który jest także przewodniczącym Rady Miejskiej i historykiem z zamiłowania),

pozostał tylko jeden Żyd.

Dlatego tuż przed wojną - w roku 1938 - bydgoska Gmina Żydowska postanowiła sprzedać obiekt. Bożnicę kupiło Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" w Koronowie i zaadaptowało budynek do własnych celów.

Co się stało z ostatnim koronowskim Żydem? Nie wiadomo. Może Czytelnicy pomogą nam ustalić jego losy? Jak się nazywał? Czy przeżył wojnę?

Po wojnie kino "Brda"

W czasie wojny Niemcy w bożnicy urządzili magazyny. Po wojnie "Sokół" został zdelegalizowany i po kilku latach obiekt przejął "Filmos". Urządził w bożnicy kino na 200 miejsc. Zwało się "Brda". Koronowianie chodzili do niego gdzieś do połowy lat 80. minionego wieku. Potem starania o odzyskanie mienia podjęło reaktywowane Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół". Problem polegał jednak na tym, że były dwie księgi wieczyste. Ta z przedwojennym "Sokołem" i powojenna z "Filmosem", który zdecydował, że przekaże obiekt "Sokołowi" w użytkowanie. Towarzystwo rozpoczęło remont bożnicy, ale niewiele udało się zrobić. A już wtedy przeciekał dach i sypały się tynki.

Nic się nie dzieje

I praktycznie od kilkunastu lat nic się tu nie dzieje. Jak powiedział nam wczoraj Stanisław Mikołajewski, działacz "Sokoła", który złożył rezygnację z pełnienia funkcji wiceprezesa towarzystwa, bliska jest decyzja o przekazaniu zabytkowego obiektu miastu. Bożnica jest w fatalnym stanie. Sypią się tynki, dziurawe są rynny, pewnie (wewnątrz nie byliśmy) woda leje się do środka. W każdym razie splendoru to miastu nie przynosi.

W sprawie stanu, w jakim jest ten zabytkowy obiekt otrzymujemy listy od mieszkańców Koronowa. Problem jednak w tym, że trudno winić za władze miasta, skoro nie jest to własność gminy. Dobrze więc, że chcą ten obiekt przejąć. A to też będzie miasto kosztować.

- Na cele kulturalne - mówi Grzegorz Myk, przewodniczący Rady Miejskiej. Trudno jednak określić - co tam będzie, skoro nie są dopięte decyzje o przekazaniu bożnicy miastu.

Kamienie pokutne

Byliśmy też wczoraj w Izbie Tradycji przy rynku, gdzie wśród eksponatów znaleźliśmy kamienie pokutne, które znaleziono w bożnicy w czasie remontu obiektu w latach 90. - Prawdopodobnie Żydzi odwiedzając Izrael przywozili stamtąd kamienie i składali je w swojej bożnicy - opowiada Grzegorz Myk.

Kirkut w dobrym stanie

Cmentarz pożydowski zachował jeszcze spore fragmenty okalających go murów. Jest też kilkadziesiąt macew. Wiele lat temu czyścili go studenci z Izraela i Uniwersytetu Warszawskiego. Dziś opiekują się nim władze miasta i uczniowie pobliskiej szkoły. Warto kirkut odwiedzić.