„Odprawa posłów greckich” Jan Kochanowski. To musisz wiedzieć o lekturze na maturę 2023

• Gatunek: tragedia antyczna
• Rodzaj: dramat (pierwszy polska tragedia nowożytna)
• Czas powstania: prawdopodobnie lata 60. XVI wieku. Pierwsze wystawienie utworu miało miejsce 1578 roku.
• Miejsce i czas akcji: Troja, plac publiczny przed pałacem króla Priama. Wydarzenia rozgrywają się w ciągu jednego dnia, tuż przed wojną trojańską.
• Tematyka: Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego to dramat dotyczący mitu trojańskiego. Dokładnie tematem lektury jest moment, w którym posłowie trojańscy zastanawiają się, czy oddać Helenę Menelaosowi i Odyseuszowi (posłom greckim). Decyzja jest istotna, ponieważ może doprowadzić do wojny.

Lektura nawiązuje do polityki aktualnej w XVI oraz pokazuje odpowiedzialność władców. Przesłaniem jest zwrócenie uwagi na wady i zalety osób rządzących również w czasach życia autora i odpowiedź na pytanie, czy ważniejsze jest dobro wspólne, czy interes jednostki.

Utwór rozpoczyna się monologiem Antenora, który przybliża sytuację w Troi i wykazuje oburzenie postawą Aleksandra udającego się do przekupstwa, aby tylko zatrzymać Helenę w królestwie swojego ojca, króla Priama.

Nie ufa swej sprawiedliwości,
Kto złotu mówić od siebie rzecz każe.
Lecz i to człowiek małego baczenia,
Który na zgubę rzeczypospolitej
Podarki bierze, jakoby sam tylko
W cale miał zostać, kiedy wszytko zginie – Antenor

Aleksander próbuje przekonać także Antenora. W swojej argumentacji posuwa się wręcz do emocjonalnego szantażu, sugerując, że jako przyjaciele powinni objąć to samo stanowisko, że Antenor powinien wspierać Aleksandra. Jeśli tak się jednak nie stanie, przyjaźń ich na tym ucierpi. Antenor nie zgadza się z Aleksandrem i uważa, że dobro całego społeczeństwa jest ważniejsze, a ryzyko wojny nie jest Troi potrzebne. Jednak Aleksandrem kieruje młodość i namiętność, brak rozwagi, chęć posiadania Heleny za wszelką cenę. Z wypowiedzi chóru wnioskujemy, że korzyści osobiste są dla księcia Troi ważniejsze od dobra ogółu.

Następnie czytamy monolog Heleny, która tęskni za swoimi dziećmi i jest przerażona swoją sytuacją. Jest świadoma tego, że została porwana i nie ukrywa braku miłości, a nawet żywienia pogardy do Aleksandra. Helena uważa, że człowieka spotyka w życiu więcej złego niż dobrego, a ludzkie fatum (Fortuna) jest nieuchronne. Nic nie można na to poradzić. Wyraża swoje poglądy w rozmowie z Panią Starą, która jest odmiennego zdania. Mówi, że człowieka może w życiu spotkać tyle samo złego, co dobrego. Według niej wyroki Boga należy przyjmować z pokorą, spokojem i modlić się o pozytywny rozwój wydarzeń.

Chór wypowiada słowa kierowane do rządzących, uświadamiając, że w ich rękach leży los poddanych i świata. To na nich spoczywa odpowiedzialność za życie innych ludzi. Zwraca uwagę, że za błąd władcy płacą wszyscy ludzie.

Wy, którzy Pospolitą Rzeczą władacie,
A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie;
Wy, mówię, którym ludzi paść poruczono
I zwierzchności nad stadem Bożym zwierzono,
Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi,
Żeście miejsca zasiedli Boże na ziemi,
Z którego macie nie tak swe własne rzeczy
Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy – chór

Po obradach poseł rozmawia z Heleną. Przywołuje argumenty Aleksandra, Iketaona, Antenora. Ich stanowiska są następujące:

• Aleksander mówił, że Helena jest wybranką jego życia, podarowaną mu przez boginię Wenus. Dodatkowo zwrócił uwagę, że konflikt Greków i Trojan trwał już wcześniej. Uprowadzona została nawet siostra Priama i nikt nie upomniał się o jej zwrócenie.
• Antenor natomiast nie zgadza się z tym, że królowa Helena jest darem od Wenus (Afrodyty). Podkreśla, że Aleksander jako gość króla Menelausem, złamał zasady gościnności uprowadzając jego żonę. Uważa, że nie należy rozdrapywać starych ran i zachować pokój z Grekami.
• Iketaon natomiast popierając Aleksandra mówi o tym, że Troja jest potężnym państwem i nie powinna bać się stawić czoła Grekom. Natomiast nie ma obowiązku zwracania Heleny, skoro trojanie nie oddali wspomnianej przez Aleksandra, księżniczki Medei.

Następnie radni w większości zdecydowali, że Helena powinna pozostać w Troi. Odbyło się na drodze jawnego i demokratycznego głosowania. Niewielka cześć radnych stanęła za Antenorem, a zdecydowana większość za Aleksandrem. Na tej podstawie król Priam zdecydował o tym, aby nie oddawać Heleny.

Wypowiedź Ulisessa podczas rozmowy z Menelausem sugeruje, że Trojanie nie podejmowali decyzji w zgodzie ze swoim sumieniem, a ich wybór jest niesprawiedliwy.

[…] nierządne królestwo i zginienia bliskie
Gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość
Ma miejsca, ale wszystko złotem kupić trzeba! – Ulisess

Po wypowiedzi Ulissesa wyrażającej również krytykę wobec lenistwa i pijaństwa Trojan. Czytamy wypowiedź chóru skierowaną do Wenus (fragment uważany jest za dygresję pokazującą kunszt literackim autora).

Następnie jesteśmy świadkami rozmowy Antenora z królem Priamem. Antenor próbuje przekonać króla, aby jednak oddał Helenę, bo Troja nie zasługuje na wojnę, która pewnie ją zniszczy. Król jednak broni swojej pierwszej deyczji przywołując argumenty zasłyszane podczas rady. Nie przekonuje go nawet tragiczna przepowiednia Kasandry. Mówi ona o wizji zagłady Troi, śmierci jej brata, konieczność wykupienia ciała. Król jednak podtrzymuje swoją decyzję jako ostateczną i Helena pozostaje w Troi.

Utwór kończą wypowiedzi więźnia i rotmistrza, którzy widzą już greckie statki na morzu.

• Antenor – patriotra
• Aleksander (mitologiczne imię: Parys)
• Priam – król Troi
• Ulisses (mitologiczny Odyseusz) i Menelaus (król Sparty) – posłowie greccy
• Helena – żona Menelausa, została porwana przez Aleksandra (Parysa) ze Sparty
• Kasandra – wieśniaczka, przepowiada upadek Troi

• dobro i zło
• władza i odpowiedzialność
• patriotyzm
• miłość do ojczyzny
• miłość
• motyw antyczny