- Przejęcie Grudziądza 23 stycznia 1920 r. przypominało bardziej wycieczkę niż operację wojskową - opowiada historyk Mariusz Żebrowski

Przede wszystkim - bezkrwawo. Wszystko odbyło się niemal zgodnie z godzinowym harmonogramem ustalonym już na konferencji pokojowej w Paryżu. Walk i wystrzałów nie było. Zanotowano jeden incydent: żołnierze pruscy wycofywali się przez most nad Wisłą. Jeden z nich jednak nagle zaczął biegiem wracać na grudziądzki brzeg. Po naszej stronie ogłoszono alarm, wzięto go na muszkę. Ale nie wystrzelono. Jak się okazało, żołnierz wracał po... menażkę z zupą.

Warunki jej przejęcia spisano już dzień wcześniej w porozumieniu między prezydentem miasta Józefem Włodkiem a komendantem von Malachowskim. Żołnierze niemieccy nie mieli ochoty walczyć.

Najpierw uroczystość zorganizowano na przejeździe kolejowym, w okolicach dzisiejszej bursy szkół. Tam żołnierzy, którzy wchodzili w skład
1 szwadronu 1 Pułku Ułanów i jednostek piechoty, powitał prezydent Józef Włodek oraz inni przedstawiciele polskich władz miasta. Stamtąd wszyscy przemaszerowali na dzisiejszy "plac stycznia" i Rynek, gdzie odbyła się oficjalna uroczystość. Na jej czas stojący tutaj pomnik cesarza Wilhelma I zakryto... drzewami. Za żołnierzami szli grudziądzanie, w oknach wieszano polskie flagi... Wśród wkraczających do miasta żołnierzy był rtm Zygmunt Podchorski. Wtedy dowodził szwadronem 1 Pułku Ułanów Krechowieckich, a później był komendantem Centrum Wyszkolenia Kawalerii. Samo przejmowanie miasta przypominało raczej wycieczkę niż operację wojskową.

Więcej wiadomości z Grudziądza na www.pomorska.pl/grudziadz.

Od 1919 roku, kiedy było już wiadomo, że Grudziądz wraca w granice Polski, miasto opuszczała ludność niemiecka oraz identyfikujący się z nią Żydzi. Byli to ludzie bogaci, prowadzący liczne interesy. Odpływ gotówki z miasta był bardzo dużym problemem. Wyjazdów ludności niemieckiej - która stanowiła wtedy większość w naszym mieście - nie powstrzymała także bardzo otwarta polityka prezydenta Włodka.

Wielu rzeczy nie wiemy. Nie znamy np. przebiegu negocjacji dotyczących przejęcia miasta. Nie znamy też stanu przejętych obiektów koszarowych, poza ogólną informacją, że były zdewastowane. Dokumentów z tego okresu, niestety, brakuje. Nie wiemy też jaką rolę odegrało miasto podczas wojny polsko-bolszewickiej.