Potężne fortyfikacje oraz kościół farny i dziś robią wrażenie [zdjęcia]

Jesteśmy w położonej na północno-wschodnich rubieżach Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego Lubawie, historycznej stolicy ziemi lubawskiej i dawnej siedzibie biskupów chełmińskich. Purpuraci czuli się bezpiecznie za murami swego wspaniałego zamku. Skoro tak, to co z Lubawą mieli wspólnego Krzyżacy?

Przeczytaj także: "Piętaszki" na pałuckim szlaku
Przede wszystkim to, że diecezję chełmińską ustanowiono na terenie i pod protekcją państwa zakonu krzyżackiego. Obiekty obronne i sakralne były wznoszone pod okiem krzyżackich budowniczych.

Pisane początki Lubawy sięgają 1216 r., gdy w widłach rzek Sandeli i Jesionki (zachodnia część współczesnego miasta) wznosił się drewniany zameczek. Dziś nie ma po nim śladu. Warownia była przypuszczalnie siedzibą Surwabuna, wodza pruskiego plemienia Sasinów (Zająców), który w 1216 r. - po latach konfliktów z książętami mazowieckimi - dał się ochrzcić Chrystianowi, biskupowi misyjnemu Prus (postać Chrystiana widnieje w herbie Lubawy).

Wkrótce jednak pozostająca przy dawnej wierze część Prusów przystąpiła do kontrofensywy, zapuszczając się nawet na Kujawy i Mazowsze. Dlatego Konrad Mazowiecki sprowadził do Polski Krzyżaków. W 1257 r. Krzyżacy oddali ziemię lubawską biskupom chełmińskim.

Już w 1260 r. Lubawa (niem. Löbau) przypominała warowne miasto. Na wschód od miasta, zbudowano zamek biskupi. Właściwą formę uzyskał w latach 1402-1416. W połowie XV w. dostosowano go do obrony artyleryjskiej. W latach 1627-1637 warownia uzyskała kształt wczesnobarokowej rezydencji.
Jak mówi Jerzy Bitner - przewodnik, który prowadził niedawno bydgoską wycieczkę PTTK na ziemię lubawską, rezydencję uznawano za jedną z najbardziej okazałych w całej diecezji. Była wszak ulubioną siedzibą hierarchów.

Ci opuścili ją ostatecznie do 1795 r. W pierwszej połowie XIX stulecia władze pruskie pozwoliły na jej rozbiórkę. Ostały się tylko mury obwodowe i przysypane ziemią, porośnięte chaszczami podziemia.

Najwspanialszym zabytkiem Lubawy jest gotycki kościół farny pw. św. Anny. Wzniesiono go ok. 1330 r. Wnętrze jest bogato wyposażone. Uwagę przykuwa barokowy ołtarz główny (1723 r.) z obrazem Matki Boskiej Różańcowej (ok. 1600 r.). Kaplicę rodu Mortęskich zdobi figurka Matki Boskiej Lipskiej - patronki ziemi lubawskiej.

Przy parafii utworzono Muzeum Ziemi Lubawskiej, w którym eksponowane są wyroby sakralne. Ogromne wrażenie robią zabytkowe mszały, w tym "Kazania na Niedzielę Y Święta" Piotra Skargi wydane w 1609 r. Mszały można przeglądać (sic!).

Druga świątynia tego miasta za patrona obrała św. Jana Chrzciciela. Zbudowana na początku XVII w., wchodziła w skład klasztoru franciszkanów (potem bernardynów).

Koniecznie trzeba też zwiedzić drewniany kościółek św. Barbary, wzniesiony ok. 1770 r. Wnętrze jest późnobarokowe.