ZUS prowadzi kontrolę zwolnień lekarskich zarówno pod kątem ich wykorzystywania, jak i prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy.

W pierwszym przypadku pracownicy ZUS sprawdzają, czy chory wykorzystuje zwolnienie lekarskie zgodnie z jego przeznaczeniem i stosuje się do zaleceń lekarza, a nie wykonuje prace, które mogłyby wydłużyć powrót do zdrowia. Co ważne, taką kontrolę mogą przeprowadzić także pracodawcy, którzy zatrudniają powyżej 20 pracowników.

Z kolei kontrole prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy wykonują lekarze orzecznicy ZUS, którzy sprawdzają, czy osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim nadal jest chora i niezbędna jest kontynuacja zwolnienia czy też zwolnienie należy skrócić. Kontrola ta może odbyć się także na podstawie dokumentacji medycznej stanowiącej podstawę wystawionego zwolnienia.

Urzędnicy mogą przeprowadzić kontrole prawidłowości L4 z powodu choroby – dotyczy to zarówno tych z adnotacją "chory powinien leżeć", jak i w przypadku "chory może chodzić". ZUS może wstrzymać wypłatę świadczenia, jeśli osoba korzysta ze zwolnienia niezgodnie z przeznaczeniem. W przypadku już wypłaconych pieniędzy, ZUS może nakazać ich zwrot.

Kontrolę w zakresie orzekania o niezdolności do pracy i wystawiania zaświadczeń lekarskich wykonują lekarze orzecznicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W celu kontroli lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może:
1. przeprowadzić badanie lekarskie ubezpieczonego:
- w wyznaczonym miejscu,
- w miejscu jego pobytu;
2. skierować ubezpieczonego na badanie specjalistyczne przez lekarza konsultanta Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;
3. zażądać od wystawiającego zaświadczenie lekarskie udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej ubezpieczonego stanowiącej podstawę wydania zaświadczenia lekarskiego lub udzielenia wyjaśnień i informacji w sprawie;
4. zlecić wykonanie badań pomocniczych w wyznaczonym terminie.