Oto Święty Graal prawników. Masz to w umowie i czegoś spróbujesz, to po tobie

Niestety umowy w Polsce łamało się tak często, że prawodawcy wpadli w końcu na pomysł, co zrobić, by nieco ograniczyć to zjawisko. Czy pomogło? Z tym bywa akurat równie, ale przecież nie każdy wpisuje do zawieranej umowy zabezpieczenie z art. 777, który stanowi swego rodzaju przejaw braku zaufania. Nie każdy też musi się na jego wpisanie zgodzić. Niemniej czasami nie ma innego wyjścia. Ale od początku, bo do całej procedury zastosowania art. 777 potrzebny jest notariusz i nieco wiedzy pełnomocników stron.

Jak zauważa radca prawny Marek Stopczyński, polski system prawny przewiduje w art. 777 § 1 pkt 4 kpc bardzo prosty i efektywny sposób zabezpieczenia spłaty zobowiązań. Tłumacząc rzecz w najprostszy sposób, chodzi o to, by na końcu, drugiej stronie nie opłacało się unikać realizacji obowiązku. Może być nim opuszczenie lokum czy też zwrot jakiejś sumy pieniędzy. Art. 777 to także znakomite zabezpieczenie ugody. To o tyle istotne, że Polacy coraz częściej pytają, jak wycofać się z ugody bankowej.

Jeśli np. przysłowiowy Kowalski pożyczył od Nowaka drogi rower, to obie strony mogą umówić się, pod groźbą, zastosowania art. 777, że jeśli go nie odda w terminie, to tym samym zgodzi się na egzekucję w wysokości określonej sumy pieniężnej. Często z art. 777 można spotkać się przy podziale majątku: np. kuzyn zobowiązuje się spłacić część nieruchomości innemu spadkobiercy, we wskazanym terminie, a jeśli tego nie zrobi, może być uruchomiony art. 777, który narazi go ostatecznie na wyższe koszty.

– Artykuł ten sytuuje jako jeden z tytułów egzekucyjnych, na podstawie których, po nadaniu im przez sąd klauzuli wykonalności, można prowadzić egzekucję komorniczą – mówi prawnik. Aby było to jednak możliwe, należy wykonać specjalną czynność. Strony powinny udać się w tym celu do notariusza i spisać tam zobowiązania.

Art. 777 § 1 pkt. 4 kpc wyraźnie wskazuje, że tytułem egzekucyjnym jest akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo, określonych akcie albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie – mówi Stopczyński.

Oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji może być złożone w akcie notarialnym, jaki kreuje zobowiązanie dłużnika, co do którego wykonania dłużnik poddaje się egzekucji. W odniesieniu do aktu, o którym mowa w art. 777 § 1 pkt 4 kpc, oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji może być złożone także w odrębnym akcie notarialnym – zwraca uwagę mecenas – jednakże powinno być w nim wskazane źródło zobowiązania dłużnika, a mianowicie akt ten winien zawierać dokładne oznaczenie świadczenia i źródła jego powstania. Powyższe wymogi mają charakter bezwzględny.

Należy bowiem mieć na względzie, że akt notarialny zawierający oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji, po nadaniu mu klauzuli wykonalności, daje wierzycielowi możliwość wszczęcia egzekucji bez uprzedniego prowadzenia postępowania sądowego. Dlatego oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji jest skuteczne tylko wobec ściśle określonego roszczenia, zarówno co do przedmiotu, jak i podstawy prawnej.

Mec. Stopczyński podkreśla, że jednostronne oświadczenie dłużnika zawarte w akcie notarialnym o poddaniu się egzekucji nie ma charakteru konstytutywnego, nie kreuje między stronami, nazywanymi w oświadczeniu dłużnikiem i wierzycielem, żadnego zobowiązania. Ma charakter kauzalny – wyjaśnia prawnik – co oznacza, że jego ważność zależy od istnienia ważniej podstawy prawnej takiego oświadczenia, np. ugody.

Jest jeszcze jedna ważna sprawa: poddanie się przez dłużnika egzekucji w akcie notarialnym dotyczy świadczenia określonego zarówno co do przedmiotu, jak i co do podstawy prawnej. Co to oznacza? – Jeżeli po podpisaniu aktu notarialnego strony zawarły dalszą umowę, na podstawie której dłużnik zobowiązał się do dalszych świadczeń na rzecz wierzyciela, to ten zwiększony obowiązek nie może być egzekwowany na podstawie aktu notarialnego. To samo dotyczy świadczeń zatajonych przez kontrahentów w akcie notarialnym – zaznacza Marek Stopczyński.

Jak wyjaśnia prawnik, dzieje się tak, w związku z tym, że w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, w którym dłużnik poddał się, nie jest dopuszczalna ocena ważności czynności prawnej, czyli sąd w tym postępowaniu bada jedynie wystąpienie przesłanek do nadania klauzuli wykonalności, a nie zajmuje się ważnością samej czynności prawnej, będącej podstawą zobowiązania – tłumaczy.