O tym, czy emerytury i renty w danym roku kalendarzowym wzrastają dwukrotnie, czy też tylko jeden raz decyduje ustalony wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych. Jeżeli wynosi on co najmniej 110 proc., świadczenia ulegają podwyższeniu w marcu i we wrześniu danego roku. Gdy jest mniejszy od 110 proc. - waloryzacja przeprowadzana jest tylko w czerwcu. W ustawie budżetowej na ten rok wynosi on 104,4 proc. , a zatem podwyższenie świadczeń nastąpi tylko w czerwcu.
O tym, o ile wzrosną emerytury i renty decyduje wskaźnik waloryzacji wynikający z ustawy budżetowej na dany rok. W ustawie budżetowej na 2002 rok przyjęto go na poziomie 0,5 proc.
Tak niski wskaźnik jest skutkiem ubiegłorocznego jednorazowego wyrównania pieniężnego, waloryzacji świadczeń, wynoszącej aż 12,7 proc. oraz stosunkowo niskiej, zakładanej inflacji na ten rok.
Reaumując powyższe, od 1 czerwca 2002 roku świadczenia emerytalno-rentowe zwiększą się zaledwie o 0,5 proc.
ŚWIADCZENIA PRACOWNICZE
Waloryzacja polega na podwyższeniu, wskaźnikiem waloryzacji, kwoty emerytury lub renty przysługującej w dniu poprzedzającym termin waloryzacji. Równocześnie z podwyższeniem świadczenia, następuje zwiększenie podstawy wymiaru.
Konsekwencją waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych jest także ustalenie nowej wysokości kwoty bazowej. Wyniesie ona 1775,89 zł i stanowi 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w I kwartale 2002 roku, pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne.
Kto dostanie więcej
Waloryzacji będą podlegały emerytury i renty przyznane przed 1 czerwca 2002 roku.
Nową wysokość świadczenia ZUS ustali z urzędu (bez konieczności występowania z wnioskiem do organu rentowego), poprzez pomnożenie kwoty emerytury (renty) brutto przez przyjęty wskaźnik waloryzacyjny wynoszący 100,5 proc.
Kwoty minimalne
W wyniku waloryzacji, od 1 czerwca br. minimalne kwoty świadczeń pracowniczych wyniosą:
n emerytura i renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (uprzednio renta inwalidzka I i II grupy) - 532,91 zł,
n renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy (uprzednia renta inwalidzka III grupy) - 409,92 zł,
n renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową (uprzednia renta wypadkowa I i II grupy) oraz renta rodzinna wypadkowa - 639,49 zł,
n renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową (uprzednia renta wypadkowa III grupy) - 491,90 zł.
W tym roku wyjątkowo wraz z waloryzacją nie nastąpi podwyżka dodatku kombatanckiego, świadczenia pieniężnego dla żołnierzy przymusowo zatrudnianych w kopalniach, świadczenia pieniężnego przysługującego osobom deportowanym do pracy. Ich wysokość pozostanie na dotychczasowym poziomie.
Kwoty pozostałych dodatków wyniosą:
n pielęgnacyjny, za tajne nauczanie - 136,64 zł;
n dodatek dla sieroty zupełnej - 256,83 zł;
n dodatek pielęgnacyjny dla inwalidy wojennego uznanego za niezdolnego do samodzielnej egzystencji (uprzednio dodatek pielęgnacyjny dla inwalidy wojennego zaliczonego do I grupy inwalidzkiej w związku z działaniami wojennymi) - 204,96 zł;
Jak co roku sposób podwyższenia emerytar i rent przedstawimy na przykładach.
PrzykŁad 1 (ZUS)
Emeryt na dzień 31 maja 2002 roku pobiera emeryturę w wysokości 1025 zł brutto. Wysokość świadczenia można odczytać z ostatniej decyzji o waloryzacji świadczeń, z czerwca ubiegłego roku, pod warunkiem, że od tej pory nie nastąpiła zmiana wysokości świadczenia (należy zwrócić uwagę, aby była to kwota brutto). Odpowiednie odczytanie kwoty emerytury jest istotne dla prawidłowego ustalenia wysokości świadczenia w wyniku waloryzacji czerwcowej.
Po waloryzacji emerytura wyniesie:
1025 zł x 100,5 proc. = 1030,13 zł brutto
W związku z tym, że do emerytury nie przysługują żadne dodatki, od zwaloryzowanej kwoty emerytury obliczamy zaliczkę na podatek dochodowy.
1030,13 zł x 19 proc. = 195,72 zł - 43,11 zł (ulga podatkowa) = 152,61 zł
Z zaliczki na podatek dochodowy ZUS potrąca i odprowadza do Kasy Chorych - w imieniu danego świadczeniobiorcy - składkę zdrowotną wynoszącą 7,75 proc.
W związku z tym, od zaliczki na podatek dochodowy, obliczonej w przedstawiony wyżej sposób, odejmujemy 7,75 proc. kwoty emerytury:
1030,13 zł x 7,75 proc. = 79,84 zł (kwota składki zdrowotnej)
152,61 zł - 79,84 zł = 72,77 zł (pozostała po potrąceniu kwota zaliczki)
Po potrąceniu pozostałej zaliczki na podatek oraz składki zdrowotnej, od 1 czerwca br. nasza przykładowa emerytura wyniesie:
1030,13 zł - 79,84 zł - 72,77 zł = 877,52 zł.
PRZYKŁAD 2 (ZUS)
Dana osoba pobiera rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w wysokości - na dzień 31 maja br. - 666 zł brutto (podobnie jak w przykładzie pierwszym, wysokość świadczenia odczytujemy z decyzji z czerwca ub.r.). Ponadto uprawniona jest do dodatku kombatanckiego oraz pielęgnacyjnego w związku z orzeczoną niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
Wysokość renty od 1 czerwca br. ustalamy w sposób następujący:
n mnożymy kwotę renty brutto przez wskaźnik waloryzacyjny:
666 zł x 100,5 proc. = 669,33 zł kwota renty brutto
n obliczamy zaliczkę na podatek dochodowy od zwaloryzowanego świadczenia:
669,33 zł x 19 proc. = 127,17 zł - 43,11 zł = 84,06 zł
n tak jak w przypadku emerytury ustalamy wysokość składki zdrowotnej:
669,33 zł x 7,75 proc. = 51,87 zł
n odejmujemy składkę zdrowotną od obliczonej zaliczki na podatek dochodowy:
84,06 zł - 51,87 zł = 32,19 zł
n ustalamy wysokość renty po potrąceniu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki zdrowotnej:
669,33 zł - 51,87 zł - 32,19 zł = 585,27 zł
n w związku z tym, że wszystkie dodatki zwolnione są z podatku, doliczamy je do nowej kwoty świadczenia (tej po potrąceniu podatku) - dodatek pielęgnacyjny wzrósł do kwoty 136,64 zł a kombatancki pozostaje bez zmian i wynosi 135,96 zł:
585,27 zł + 135,96 zł + 136,64 zł) = 857,87 zł (renta netto wraz z dodatkami, wypłacana od 1 czerwca br.).
Na zakończenie należy zwrócić uwagę na to, że emerytury niepełne, przyznawane od 1 stycznia 1999 roku (o symbolu "ENN"), waloryzuje się poprzez pomnożenie kwoty świadczenia przez wskaźnik waloryzacji i nie podnosi się ich do kwoty najniższej emerytury.
ŚWIADCZENIA ROLNICZE
Emerytury i renty rolnicze podlegają waloryzacji na dotychczasowych zasadach. Oznacza to, że nowa wysokość świadczenia uzależniona jest od kwoty emerytury podstawowej (najniższej emerytury w systemie pracowniczym) i indywidualnego wskaźnika emerytury (renty) rolniczej.
PrzykŁad 1 (KRUS)
Były rolnik pobiera emeryturę o symbolu GNE. Wskaźnik wymiaru jego świadczenia wynosi 1,12. W wyniku waloryzacji emerytura zostanie zwiększona do kwoty:
532,91 zł x 1,12 = 596,86 zł (wys. emerytury podstawowej brutto od 1.06.02 r.)
n obliczamy zaliczkę na podatek dochodowy:
596,86 zł x 19 proc. = 113,40 zł - 43,11 zł = 70,29 zł
n obliczamy składkę zdrowotną i potrącamy ją od zaliczki na podatek dochodowy:
596,86 zł x 7,75 proc. = 46,26 zł ; 70,29 zł - 46,26 zł = 24,03 zł
n określamy wysokość emerytury rolniczej po potrąceniu zaliczki na podatek oraz składki zdrowotnej:
596,86 zł - 46,26 zł - 24,03 zł = 526,57 zł (emerytura netto)
W przypadku, gdy emeryt lub rencista rolniczy uprawniony jest do pobierania dodatków np. pielęgnacyjnego, ich wysokość doliczamy do kwoty świadczenia netto (po potrąceniu zaliczki na podatek dochodowy i składki zdrowotnej).
PRZYKŁAD 2 (KRUS)
Były rolnik pobiera świadczenie przyznane na mocy ustawy obecnie obowiązującej, tj. z 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników. Emerytura lub renta rolnicza składa się z części składkowej i uzupełniającej. W związku z tym należy wyodrębnić dwie sytuacje:
a) świadczenie wypłacane jest w pełnej wysokości (w części składkowej i uzupełniającej). Dla każdej z tych części ustalony jest odrębny wskaźnik wymiaru. Wobec powyższego w celu zwaloryzowania świadczenia od czerwca br. należy:
n każdy ze wskaźników pomnożyć przez nową kwotę emerytury podstawowej - 532,91 zł,
n otrzymane wysokości części składkowej i uzupełniającej do siebie dodać,
n z uzyskanej w ten sposób kwoty świadczenia brutto, potrącić obliczoną zaliczkę na podatek dochodowy oraz składkę zdrowotną.
b) świadczenie rolne wypłacane jest tylko w wysokości części składkowej z powodu dalszego prowadzenia działalności rolniczej. W związku z tym, że jest ono wypłacane kwartalnie rolnik może spodziewać się waloryzacji dopiero w lipcu br. z wyrównaniem za miesiąc czerwiec br. W takiej sytuacji, waloryzacja dotyczy wyłącznie wypłacanej części składkowej świadczenia rolnego.
Kwoty zmniejszeń
W związku ze wzrostem przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w I kwartale 2002 roku do kwoty 2155,54 zł, od 1 czerwca zmieniają się dopuszczalne kwoty przychodów, osiąganych przez emerytów, którzy nie osiągnęli powszechnego wieku przejścia na emeryturę (60 lat kobieta i 65 lat mężczyzna) oraz rencistów:
n 70 proc. wskazanego wynagrodzenia wynosi 1508,90 zł (przychody osiągane w wysokości nie przekraczającej tej kwoty nie powodują zmniejszenia emerytury lub renty),
n 130 proc. wskazanego wynagrodzenia wynosi 2802,20 zł (przychody osiągane w wysokości przekraczającej 1508,90 zł, nie wyższej jednak niż 2802,20 zł powodują zmniejszenie świadczenia). Przekroczenie tego pułapu skutkuje całkowitym zawieszeniem świadczenia.
Konsekwencją waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych jest także wzrost maksymalnych zmniejszeń emerytury lub renty w związku z osiąganiem przez świadczeniobiorcę przychodów z tytułu pracy lub innej działalności zarobkowej w granicach 70-130 proc. Dotychczas obowiązujące kwoty, waloryzuje się wskaźnikiem 100,5 proc. W konsekwencji, od 1 czerwca br. wyniosą one:
n dla emerytur i rent z tytułu całkowitej niezdolności do pracy - 368,72 zł,
n dla rent z tytułu częściowej niezdolności do pracy - 276,56 zł,
n dla rent rodzinnych, do których uprawniona jest jedna osoba - 313,42 zł.
