Dochodzenie albo śledztwo

Gdy staniemy się ofiarą przestępstwa, musimy o tym zawiadomić policję. Ważne abyśmy od początku postępowali zgodnie z prawem i sami nie szukali odwetu.

Zawiadomienie można złożyć na piśmie lub ustnie do protokołu. Funkcjonariusz powinien pouczyć nas o prawach i obowiązkach i powinniśmy potwierdzić to podpisem. Jeśli np. zawiadamiamy, że ktoś nam groził, czyli popełnił przestępstwo ścigane na wniosek, musimy od razu złożyć taki wniosek, inaczej sprawa w ogóle nie ruszy z miejsca. Rozpoczęte dochodzenie powinno się zakończyć w ciągu miesiąca, śledztwo w ciągu trzech miesięcy, ale terminy te mogą być wydłużone. Może też się zdarzyć, że policja czy prokuratura w ogóle nie rozpoczną postępowania karnego. A nawet jeśli rozpoczną mogą je umorzyć, uznając np. szkodliwość społeczną czynu za znikomą. Możemy wtedy odwołać się od takiego postanowienia. Jeśli prokurator po raz drugi odmówi i decyzję tę zatwierdzi sąd, wówczas wyjściem dla nas będzie skierowanie prywatnego aktu oskarżenia.

Gdy rozpoczyna się dochodzenie lub śledztwo, jako pokrzywdzeni mamy prawo w nim uczestniczyć. Możemy np. wskazywać dowody i nowych świadków, domagać się powołania biegłego, czytać akta sprawy i je kserować. Gdy będziemy musieli uczestniczyć w rozpoznaniu sprawcy przestępstwa, mamy prawo domagać się przeprowadzenia tzw. okazania w specjalnym pokoju z lustrem weneckim. Jeśli boi-my się o bezpieczeństwo własne i rodziny, możemy od początku postępowania zastrzec swój adres tylko do wiadomości policji czy prokuratury. Jeśli prokurator uzna, że w postępowaniu karnym powinniśmy uczestniczyć jako świadek, wtedy będziemy musieli zgodzić się na przesłuchanie czy badanie lekarskie. Jeśli uznamy, że z powodu nieznajomości prawa pogubimy się w sprawie, możemy jako pełnomocnika wyznaczyć adwokata. O ile nie stać nas na opłacenie go, możemy wnioskować do prokuratora o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu.

Jeśli przestępstwo jest ścigane z urzędu, jako pokrzywdzeni mamy prawo uczestniczyć w procesie karnym w naszej sprawie. Ale tylko wtedy, gdy złożymy prowadzącemu sprawę policjantowi lub prokuratorowi oświadczenie, że chcemy być oskarżycielem posiłkowym. Mamy na to czas aż do pierwszej rozprawy, musimy je tylko zgłosić przed odczytaniem aktu oskarżenia. Wtedy możemy uczestniczyć w procesie, zadawać świadkom pytania, a także zaskarżyć orzeczoną karę. Jeśli w sprawie ściganej z urzędu prokurator dwukrotnie odmówi podjęcia postępowania karnego lub je umorzy, a decyzję tę zatwierdzi sąd, wówczas wyjściem dla nas będzie skierowanie prywatnego aktu oskarżenia. Ale musi go już napisać adwokat i ma na to 30 dni od decyzji prokuratora.

W sprawach ściganych z oskarżenia prywatnego jako pokrzywdzeni możemy złożyć na policji własne oskarżenie. W akcie oskarżenia wystarczy napisać kto jest sprawcą przestępstwa i jakie mamy na to dowody. Akt oskarżenia możemy też złożyć na policji ustnie. Taki akt policja będzie musiała skierować do sądu, który zleci wykonanie czynności procesowych. Przed rozprawą główną sąd wyznacza zawsze postępowanie pojednawcze lub mediacyjne. Jeśli do niego nie dojdzie, rozpocznie się proces.

Jeśli w wyniku przestępstwa ponieśliśmy szkody materialne i krzywdy moralne, możemy się domagać od sprawcy ich naprawienia i zadośćuczynienia. Wniosek możemy zgłosić prowadzącemu naszą sprawę policjantowi lub prokuratorowi, a także bezpośrednio w sądzie. W orzeczeniu sąd nakaże sprawcy naprawienie szkody w całości lub części, zasądzi też nawiązkę. Jeśli nie złożymy takiego wniosku, możemy już na procesie skierować przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne, tzw. adhezyjne. Powództwo takie zwolnione jest z wpisu Możemy w nim zgłosić roszczenia za straty i krzywdy doznane bezpośrednio w wyniku przestępstwa. Wtedy wraz z wyrokiem karnym uzyskamy też odszkodowanie.