1939. Wystawa bydgoskiego IPN i Archiwum Państwowego. Zobacz zdjęcia

*

Wystawę przygotowała bydgoska Delegatura IPN i Archiwum Państwowe w Bydgoszczy we współpracy z Archiwum Pomorskim Armii Krajowej w Toruniu, Pomorskim Muzeum Wojskowym w Bydgoszczy, Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego, Muzeum Oświaty, Wojewódzką i Miejską Biblioteką Publiczną. Scenariusz ekspozycji - Kamila Churska, Marek Szymaniak i Michał Janiak. Oprócz wystawy IPN przygotował także katalog.

Fotografia płonącej synagogi we Włocławku i spis osób aresztowanych za używanie języka polskiego - te i dziesiątki innych dokumentów zobaczymy na wystawie "Okupacja i zbrodnie niemieckie na Kujawach i Pomorzu południowym", która zostanie otwarta dziś w południe na grudziądzkim rynku.

Ekspozycja przygotowana przez dwie bydgoskie instytucje - Biuro Edukacji Publicznej IPN i Archiwum Państwowe, we współpracy z Urzędem Marszałkowskim, zainauguruje wojewódzkie obchody 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej w regionie.

O wystawie, przed jej otwarciem, opowiada dr Marek Szymaniak z IPN. - Przygotowaliśmy trzydzieści plansz, na których pokazujemy to, co działo się na Kujawach i Pomorzu południowym na krótko przed wybuchem wojny, porzez całą okupację, aż po wkroczenie Armii Czerwonej. Okres 1939-1945 podzieliliśmy tematycznie, opisując każdy rozdział. Zdecydowaliśmy się pokazać zdjęcia i dokumenty w dużych formatach. Przez to wystawa jest bardziej ekspresyjna.

Zobaczymy wiele unikatowych materiałów. - Korzystaliśmy z własnych zbiorów i zasobu Archiwum Państwowego, które przekazało nam wiele zdjęć i dokumentów - podkreśla dr Szymaniak.

Kupcy kopią rowy
Ostatnie miesiące pokoju upływają pod znakiem przygotowań do wojny. Na wystawie zobaczymy zdjęcia z Bydgoszczy, z kopania rowów przeciwlotniczych. W grupie kupców widać Tadeusza Janasa, restauratora z ul. Śniadeckich.

Pierwsze dni okupacji - w Bydgoszczy volksdeusche witają wkraczający do miasta Wehrmacht. Zaczyna się okres niebywałego terroru - widzimy na planszach fotografie z egzekucji, jakie odbywały się od września do grudnia 1939 r. Wystawa przypomni też o wysiedleniach ludności polskiej i żydowskiej m.in. z Inowrocławia i Włocławka.

Heimanowie na czele zakładników
Niemcy przyszli w 1939 r., by pozostać tu przez następne tysiąc lat (sic!). Pewnie dlatego tak chętnie dokumentowali nowe porządki, zaprowadzane na obszarach wcielonych do Rzeszy. Na wystawie obejrzymy zdjęcia ze spotkania przedstawicieli niemieckich władz w Fordonie z Niemcami, aktywnymi przed 1939 r., fotografie z NSDAP-owskich partaitagów.

Nazistowski system obozowy dokumentują zdjęcia z obozów w Potulicach, Jabłonowie, Brodnicy.
Rozprawa ze społecznością żydowską - to kolejny temat. Na fotografiach widać płonącą synagogę we Włocławku, prowadzoną ul. Gdańską w Bydgoszczy grupę zakładników, a czele której idą członkowie rodziny Heimanów z Koronowa.

Budząca do dziś wiele kontrowersji niemiecka lista narodowościowa - ten rozdział okupacji przypomni m.in. "Aufruf" (odezwa) Alberta Forstera o przymusowym wpisywaniu na listę.

Tylko dla Niemców!
Codzienne życie okupacyjne - to zamknięty dla Polaków bydgoski ogród botaniczny, ławka na tabliczką "Nur für "Deutsche" (Tylko dla Niemców), kartki żywnościowe i spis osób tymczasowo aresztowanych za używanie języka polskiego.

Bezmiar niemieckich zbrodni przypomną dokumenty Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Na zdjęciach zobaczymy mężczyznę o nieustalonej tożsamości, na którym niemieccy oprawcy dokonują egzekucji przez powieszenie i Romana Łąckiego z Łukowa k. Czerska, zamordowanego w 1943 r. w Berlinie.

Polskie Państwo Podziemne
Polacy nie pogodzili się z wrześniową klęską. Stąd Polska Podziemna - fenomen nie tylko w europejskiej skali. O oporze - mimo terroru - przypomną zdjęcia członków pomorskiej konspiracji, w ty. m.in. ks.Wrycza czy mjr. Gierszewskiego, szefa Gryfa Pomorskiego.

Ostatni rozdział wystawy to wkroczenie Armii Czerwonej (zdjęcia z powitania radzieckich wojsk na ulicach Torunia, jeńcy niemieccy), zapowiedź nowej rzeczywistości - dowódca Frontu Białoruskiego ogłasza konfiskatę broni i grozi sankcjami w przypadku jej nie oddania.