Chrypka to powszechna przypadłość, która większości z nas kojarzy się z przeziębieniem, przemęczeniem głosu lub reakcją na suche powietrze. Jednak ten charakterystyczny zanik lub zmiana brzmienia głosu może być również pierwszym sygnałem poważniejszych problemów zdrowotnych. Dlatego warto dowiedzieć się, co może powodować chrypkę, jak reagować i kiedy konieczna jest wizyta u specjalisty.
Czym właściwie jest chrypka?
Źródłem chrypki są zaburzenia w funkcjonowaniu strun głosowych w krtani. Fałdy te, drgając podczas mówienia, tworzą dźwięk, a jakiekolwiek ich uszkodzenie, podrażnienie czy nadmierne napięcie może wpłynąć na brzmienie głosu.
Najczęstsze przyczyny chrypki
Zapalenie krtani - może być efektem infekcji wirusowej, przeziębienia, alergii lub narażenia na dym papierosowy. Głos staje się chrapliwy, a mówienie – bolesne. Leczenie obejmuje odpoczynek głosowy, nawilżanie powietrza i picie dużej ilości płynów. W przypadku infekcji bakteryjnych może być konieczne zastosowanie antybiotyku.
Nadmierne używanie głosu. To szczególnie częsty problem u nauczycieli, mówców i wokalistów. Głośne śpiewanie, krzyczenie czy długotrwałe przemawianie bez odpoczynku mogą prowadzić do przemęczenia fałd głosowych. Dla osób zawodowo korzystających z głosu zaleca się terapię głosu prowadzoną przez logopedów oraz naukę technik, które minimalizują ryzyko uszkodzeń.
Refluks żołądkowo-przełykowy. Chrypka może być także efektem działania kwasów żołądkowych, które podrażniają krtań. W przypadku tzw. refluksu krtaniowo-gardłowego chrypka często nasila się rano, a pacjenci mogą mieć uczucie ciągłej potrzeby odkrztuszania. Leczenie obejmuje zmianę diety, unikanie tłustych i pikantnych potraw oraz stosowanie leków zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego. Oprócz klasycznego refluksu żołądkowo-przełykowego (GERD), również rzadziej diagnozowane schorzenia, takie jak achalazja czy przepuklina rozworu przełykowego, mogą powodować podrażnienie krtani i strun głosowych, prowadząc do chrypki.
Guzki, polipy i cysty na fałdach głosowych: Te łagodne zmiany mogą rozwijać się wskutek chronicznego przeciążenia głosu. Guzki (zwane czasem "modzelami śpiewaków") zwykle pojawiają się symetrycznie na obu fałdach głosowych. Polipy i cysty są jednostronne i wymagają leczenia, które może obejmować terapię głosu lub chirurgiczne usunięcie zmian.
Krwotok fałd głosowych: W przypadku nagłego zaniku głosu, szczególnie po głośnym krzyczeniu lub śpiewaniu, może dojść do krwotoku fałd głosowych. To stan wymagający natychmiastowej konsultacji lekarskiej i całkowitego odpoczynku głosowego.
Porażenie fałd głosowych: Nieprawidłowe działanie fałd głosowych, związane z ich niedomykalnością, może być wynikiem urazu, nowotworu, infekcji, a nawet chorób neurologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane czy choroba Parkinsona. W niektórych przypadkach przyczyna pozostaje nieznana. Leczenie obejmuje terapię głosu lub zabiegi chirurgiczne.
Choroby tarczycy. Nieprawidłowości w funkcjonowaniu tarczycy, takie jak niedoczynność lub guzki tarczycy, mogą prowadzić do chrypki. Powiększona tarczyca, zwana wolem, może uciskać na nerwy odpowiedzialne za pracę strun głosowych, powodując zmianę barwy głosu lub uczucie dyskomfortu w szyi. Dlatego u osób z objawami chrypki w połączeniu z uczuciem zmęczenia, suchością skóry czy nagłym przyrostem masy ciała warto zbadać poziom hormonów tarczycy.
Choroby autoimmunologiczne. Choroby autoimmunologiczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) czy toczeń rumieniowaty układowy, mogą powodować stany zapalne w obrębie stawów i tkanek krtani. U osób cierpiących na te schorzenia chrypka może pojawiać się jako jeden z objawów zapalenia stawów pierścienno-nalewkowych w krtani, co prowadzi do trudności w mówieniu i bólu podczas używania głosu.
Choroby płuc i układu oddechowego. Chrypka może również być sygnałem chorób płuc, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) czy astma. Przewlekły kaszel i podrażnienie krtani, które często towarzyszą tym schorzeniom, mogą powodować uszkodzenie strun głosowych. Zmiany głosu mogą również występować u pacjentów z gruźlicą krtani, rzadką, ale poważną formą gruźlicy, która dotyczy dróg oddechowych.
Choroby neurologiczne. Niektóre schorzenia neurologiczne, takie jak stwardnienie rozsiane (SM), dystonia krtaniowa czy miastenia, mogą prowadzić do chrypki. Wynika to z osłabienia lub nieprawidłowego funkcjonowania mięśni kontrolujących struny głosowe. Objaw ten bywa również związany z udarem mózgu lub uszkodzeniem nerwu błędnego, który jest kluczowy dla prawidłowego działania krtani.
Choroby zakaźne i wirusowe. Przewlekła chrypka może pojawić się w przebiegu niektórych przewlekłych infekcji, takich jak kiła, borelioza czy HIV. W takich przypadkach ochrypnięcie głosu może wynikać z przewlekłego zapalenia krtani lub osłabienia odporności organizmu, które sprzyja rozwojowi infekcji w obrębie układu oddechowego.
Kiedy chrypka powinna nas zaniepokoić?Choć większość przypadków chrypki ma charakter przejściowy i ustępuje samoistnie, istnieją sytuacje, w których należy skonsultować się z lekarzem. Jeśli chrypka utrzymuje się dłużej niż trzy tygodnie, zwłaszcza u osób niepalących, może być to sygnał poważniejszych schorzeń, takich jak nowotwory krtani, zaburzenia neurologiczne czy przewlekłe choroby tarczycy. Warto również zwrócić uwagę na inne towarzyszące objawy, takie jak trudności w połykaniu, ból gardła, duszność czy obecność krwi w plwocinie.
Jak dbać o głos i unikać chrypki?
Codzienne dbanie o zdrowie głosu to podstawa. Unikajmy nadmiernego obciążania strun głosowych, nawilżajmy powietrze w pomieszczeniach, pijmy dużo wody i unikajmy ekspozycji na dym papierosowy czy inne substancje drażniące. Jeśli nasz głos jest narzędziem pracy, warto skorzystać z porad logopedy, który nauczy nas technik chroniących struny głosowe przed przeciążeniem.
Pamiętajmy – chrypka to często tylko sygnał wysiłku głosowego, ale w niektórych przypadkach może być objawem poważniejszych problemów zdrowotnych. Dlatego nie lekceważmy jej i reagujmy, gdy nie ustępuje przez dłuższy czas.
