Skąpiec Moliera
Harpagon, bohater słynnej molierowskiej komedii, jest opętany żądzą posiadania i gromadzenia pieniędzy. Cierpi natomiast, gdy ma wydać choćby najmniejszą kwotę. Ostatecznie to chęć odzyskania szkatułki z pieniędzmi doprowadza do happy endu w cokolwiek mrocznej sytuacji – Harpagon zamierzał się bowiem żenić z ukochaną swego syna, porzuca ten zamiar w zamian za zwrot swego skarbu.
Monetarne ery w Polsce
Polska historia pieniądza tylko częściowo daje się uporządkować według globalnych epok. W głównym nurcie pozostawaliśmy w czasach denarów i dukatów – na zdjęciu wyżej piękna moneta 40-denarowa Zygmunta Augusta. W epoce nowożytnej Polska prowadziła eksperymenty z kolejnymi wersjami monet srebrnych.
Z kolei czasy dominacji funta przypadają na okres zaborów – na terenie Królestwa Polskiego walutowym punktem odniesienia był w tym czasie rubel (na zdjęciu niżej). Wreszcie w czasach powojennej hegemonii dolara system gospodarczo-walutowy PRL sprawiał, że złoty był walutą niewymienialną, a dewizy były trudno dostępne.
Bank wolnej Polski
Utworzono go 15 kwietnia 1924 r. według projektu Władysława Grabskiego. Podstawowym celem jego działania była oczywiście emisja nowej waluty odrodzonej Polski, czyli złotego, który zastąpił używaną aż do roku 1924 ekstremalnie zdewaluowaną markę polską. Bank był spółką akcyjną – akcje zostały rozprowadzone drogą emisji publicznej, początkowo kupowane masowo przez obywateli z pobudek patriotycznych okazały się znakomitą inwestycją. Władysław Grabski wybrał tę dość szczególną formę osobowości prawnej banku centralnego, by dodatkowo wzmocnić i podkreślić jego niezależność względem rządu i polityków. Rzecz jasna jednak Bank Polski SA realizował politykę monetarną określaną przez władze kraju.
Z zysku Banku wypłacono dywidendę akcjonariuszom. Wszystkie zyski do poziomu 8 proc. dzielono właśnie między nich. Gdy zysk przekroczył 8 proc., połowa kwoty między 8 a 12 proc. trafiała do Skarbu Państwa, połowa zaś do akcjonariuszy – jako superdywidenda. Powyżej 12 proc. zysk dzielony był w relacji 2:1 między Skarb Państwa i obywateli, którzy zdecydowali się zainwestować w akcje Banku. Na zdjęciu widzimy jedną z nich – o nominalnej wartości 100 zł.
Bank Królestwa Polskiego
Powołany w roku 1828 według założeń opracowanych przez Franciszka Ksawerego Druckiego--Lubeckiego, ministra skarbu Królestwa Polskiego. Był jednym z najnowocześniejszych banków centralnych ówczesnego świata, instytucją rządową, ale posiadającą własną osobowość prawną. Mógł emitować banknoty (na zdjęciu niżej widzimy jeden z nich) o wartości nieprzewyższającej kapitału zakładowego – w roku 1828 było to 30 mln zł, w roku 1841 – już 53 mln zł. Bank emitował również monety złotowe – podobnie jak banknoty związane stałym kursem z rublem.
Bank Polski był jednocześnie narzędziem finansowania inwestycji o charakterze strategicznym. Już od 1829 r. wspierał akcją kredytową sztandarowe programy gospodarcze Druckiego-Lubeckiego, w tym inwestycje w górnictwo i przemysł włókienniczy i hutniczy.
Bank Polski prowadził także działalność zbliżoną do banków komercyjnych – udzielał kredytów i prowadził rachunki osób i instytucji. W charakterze banku emisyjnego działał do roku 1870. Już rok wcześniej został podporządkowany rosyjskiemu ministerstwu skarbu – oczywiście w ramach represji po powstaniu styczniowym. W roku 1886 został postawiony w stan likwidacji.
