Miasto chce przebudować kolejny plac w centrum Białegostoku. Na skróty.

Nazwa „Plac Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie” pewnie wielu osobom nic nie mówi. Obrazowo – to rozległy skwer między ulicami Marii Skłodowskiej-Curie i Akademicką. Na jego jednym końcu stoi Książnica Podlasia oraz wieżowiec zwany ONZ-etem. Na drugim końcu znajduje się jeden z pawilonów postawionych na dożynki z 1973 roku oraz budynki z międzywojennej kolonii urzędniczej. Za Akademicką zaczynają się Planty a za nimi ogrody Branickich.

W 1991 roku na placu stanął Pomnik Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jego twórcą był nieżyjący już rzeźbiarz Jerzy Grygorczuk. Monument na formę orła wojskowego, trzymającego w szponach tzw. Tarczę Amazonek. Umieszczone są tu wizerunki Władysława Andersa i Władysława Sikorskiego oraz inskrypcja "1939-1945 / Polskim Siłom Zbrojnym / na Zachodzie". Na cokole dodatkowo znalazły się tablice przypisane formacjom walczącym w II wojnie światowej.

W 2022 roku organizacje kombatanckie poprosiły studentów architektury, by przygotowali projekt zmian na placu. Finalną koncepcję opracowali wtedy Magdalena Budziszewska, Tomasz Łaszczuk i Jolanta Wilczewska pod kierunkiem swoich wykładowców Wojciecha Niebrzydowskiego i Piotra Łodzińskiego.

Studenci widzieli tu nawierzchnię z biało-czerwoną wstęgą, częściowe zadaszenie, akcenty przestrzenne i – oczywiście – elementy małej architektury. Kombatanci mówili wtedy, że zależałoby im, by plac przekształcić do roku 2024, czyli 80. rocznicy bitwy pod Monte Cassino.

Nie udało się.

Teraz miasto samodzielnie chce znaleźć koncepcję na zmiany. Co by tu widziało?

• rabaty ozdobne

• maszt flagowy

• trzy tablice informacyjne o szlaku bojowym żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w języku polskim, angielskim, rosyjskim i w alfabecie Braille'a

• ścianę murowaną o nazwie ”PAMIĘĆ WCIĄŻ ŻYWA", na której zamontowane będą tabliczki upamiętniające zasłużonych członków Krajowego Związku Byłych Żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Oddziału w Białymstoku

• nową nawierzchnię

Zalecenia do projektowania przygotowali miejscy urbaniści. Na zainteresowanych zleceniem miasto czeka do 22 maja.

Taką formę wyłaniania koncepcji zmian tego miejsca krytykuje Towarzystwo Opieki nad Zabytkami.

– Trzeba pamiętać, że w czasach Branickich była to część ich założenia parkowo-pałacowego. To tędy prowadziło wyjście z salonu ogrodowego w kierunku zachodnim. To nie koniec. Plac wprawdzie położony jest między powojennymi blokami, ale powoli zaczynamy doceniać tę fazę funkcjonowania modernizmu w architekturze. Należy też pamiętać, że obok znajdują się dwa dobra kultury współczesnej – pawilon dożynkowy, w którym funkcjonuje restauracja oraz tzw. gmach ONZ, czyli dziś urząd marszałkowski. Te wszystkie elementy należałoby uwzględnić w koncepcji zmian na placu – uważa Barbara Tomecka z Towarzystwa Opieki nad Zabytkami.

I dodaje, że wskazane byłoby przeprowadzenie konkursu na zagospodarowanie placu, a pieczę nad zmianami – choć formalnie to nie zabytek – powinien sprawować konserwator. W prace powinni być zaangażowani też specjaliści od zieleni czy rzeźby.

Zmiany na skwerze Pawła Adamowicza

Mieszkańcy bronią żywotników na Plantach