Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

„Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza. Streszczenie i opracowanie epopei narodowej. Geneza, bohaterowie, najważniejsze wydarzenia w utworze

Barbara Wesoła
Barbara Wesoła
Opracowanie lektury „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza.
Opracowanie lektury „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza. Biblioteka Narodowa
Dzieło Adama Mickiewicza nazwane epopeją narodową jest na liście lektur obowiązkowych dla uczniów zdających egzamin ósmoklasisty. Chodzi oczywiście o utwór „Pan Tadeusz”. Przypominamy, czym charakteryzuje się utwór „Pan Tadeusz”, gdzie toczy się akcja, jaką problematykę porusza epopeja oraz kim są najważniejsi bohaterowie tego dzieła. Zrób powtórkę i zobacz nasze opracowanie „Pana Tadeusza” w pigułce.

Spis treści

„Pan Tadeusz” Adam Mickiewicza. Najważniejsze informacje o utworze

  • Autor i czas powstania dzieła: utwór napisał Adam Mickiewicz w latach 1832-1834.
  • Czas i miejsce akcji „Pana Tadeusza”: akcja toczy się na Litwie w dworku Soplicowie oraz w Dobrzynie. Historia zaczyna się latem i opisuje 5 dni z 1811 roku, a kończy się wiosną roku 1812 (trwa jeden dzień).
  • Rodzaj: epika.
  • Gatunek: epopeja.
  • Problematyka: historia polskiej szlachty z lat 1811-1812, jako zróżnicowanej grupy społecznej, przedstawiona na przykładzie konfliktu między dwoma rodami.

Geneza lektury „Pan Tadeusz”

Adam Mickiewicz napisał „Pana Tadeusza” jako hołd dla polskiej kultury i historii, w czasach, gdy Polska była pod zaborami, a sam autor przebywał na wygnaniu w Paryżu. Utwór powstał w latach 1832-1834, tuż po klęsce powstania listopadowego.

W swoim dziele poeta przypominał o dawnej świetności Polski, by podnieść na duchu rodaków, którzy przeżywali trudne czasy. Mickiewicz chciał przywołać nadzieję na odzyskanie wolności i niepodległości, dlatego w „Panu Tadeuszu” pokazuje dumnie polską kulturę i historię.

Budowa i gatunek utworu

„Pan Tadeusz” to utwór pisany wierszem i podzielony na XII ksiąg. Jest przykładem epopei narodowej, czyli takiego utworu literackiego, który opisuje ważne wydarzenia z historii narodu, zwykle z elementami symboliki narodowej. Ukazuje całokształt życia narodu na tle ważnych, przełomowych dla tego narodu wydarzeń historycznych. Oprócz retrospekcji nawiązujących do przeszłych wydarzeń jak np. powstanie kościuszkowskie, ważny dla społeczności jest przemarsz przez Soplicowo oddziałów wojsk Napoleona.

Nie można pominąć charakterystycznego rozpoczęcia utworu od inwokacji.

Czym jest inwokacja?

Inwokacja to rozbudowana apostrofa otwierająca utwór literacki, w której autor zwraca się np. do muzy, bóstwa, czy też duchowego patrona z prośbą o natchnienie. Może to być też podziękowaniem i oddaniem czci czemuś wyższemu, bliskiemu sercu autora. Inwokacja może być kierowana do różnych obiektów. W „Panu Tadeuszu” Mickiewicz decyduje się skierować inwokację do Ojczyzny.

Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie:
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.

O czym jest „Pan Tadeusz”? Streszczenie w pigułce

Tytułowym bohaterem jest Tadeusz Soplica, młody szlachcic, który po 10 latach spędzonych na studiach w Wilnie powraca do swojego rodzinnego majątku. Na miejscu zostaje uwikłany w konflikt między dwoma szlacheckimi rodami – Soplicami i Horeszkami, którego przyczyną jest spór o ziemię i związane z nią prawa.

Tadeusz poznaje też po swoim powrocie do rodzinnego majątku Zosię Horeszkównę, młodą i piękną dziewczynę, w której od razu się zakochuje, chociaż początkowo myli ją z inną dużo starszą kobietą – Telimeną. Za ten błąd chciał sobie nawet odebrać życie. Ponadto z powodu konfliktu między rodami szlacheckimi Sopliców i Horeszków, miłość Tadeusza i Zosi była pod znakiem zapytania. Ostatecznie młodzi mają stanąć razem na ślubnym kobiercu. Ucztą zaręczynową Tadeusza i Zosi kończy się utwór.

W utworze Mickiewicz umiejętnie łączy wątki romantyczne z wątkami historycznymi. „Pan Tadeusz” to także opowieść o czasach zaborów, walkach o wolność i niepodległość Polski. W tle wydarzeń rozgrywających się między Soplicami i Horeszkami autor ukazuje ważne momenty w historii Polski, takie jak powstanie kościuszkowskie czy rozbicie Konfederacji Barskiej.

Wydarzenia ważne też ważne dla czasów, w których dzieje się akcja utworu, chociaż miały miejsce w ostatnich latach XVIII wieku. Wątki historyczne i zrywy niepodległościowe dzieją się także w czasie opisywanym w utworze. Jesteśmy świadkami jak Jacek Soplica, jako ksiądz Robak, namawia szlachtę to powstania.

„Pan Tadeusz” to opowieść o miłości i patriotyzmie, ale nie tylko. Utwór jest wyrazem hołdu dla polskiej kultury i historii, która w czasach zaborów była zagrożona. Dzieło to przyczyniło się do kształtowania polskiej tożsamości narodowej. W utworze ważne są też opisy przyrody i zwyczajów polskich. Mickiewicz dokładnie opisuje krajobrazy Litwy i przedstawia tradycje szlacheckie.

Najważniejsi bohaterowie w „Panu Tadeuszu”

Bohaterowie „Pana Tadeusza” to:

  • Tadeusz Soplica – dwudziestoletni przystojny, krzepki i zdolny mężczyzna, syn Jacka Soplicy. Wychowywany przez Sędziego Soplicę, studiował w Wilnie. Pragnął zaciągnąć się do Legionów Polskich. Zakochany niemal od pierwszego wejrzenia w Zosi, z którą ostatecznie się zaręcza.
  • Jacek Soplica (ksiądz Robak) – ojciec Tadeusza, brat Sędziego. Miał szacunek lokalnej szlachty, był doskonałym szermierzem, człowiekiem odważnym i mężnym. Zakochany z wzajemnością w Ewie Horeszkównie. Odmawia mu się jednak ręki ukochanej, w afekcie zabija on jej ojca – Stolnika. Żałując swoich postępków, Jacek wstępuje do zakonu Bernardynów i odtąd znany jest jako ksiądz Robak. Jest przykładem wewnętrznej i zewnętrznej przemiany bohatera. Staje się pobożnym patriotą, po cichu namawia do powstania na Litwie. Poświęca się ratując Gerwazemu życie, ale przed śmiercią zdradza swoją tożsamość, a jego winy zostają przebaczone.
  • Zosia – czternastoletnia córka Ewy Horeszkówny. Wychowywana w Soplicowie przez ciotkę Telimenę i Sędziego. Inteligentna, pogoda i piękna dziewczyna o jasnych włosach. Zakochuje się z wzajemnością w Tadeuszu.
  • Sędzia Soplica – brat Jacka Soplicy (księdza Robaka) i stary kawaler. Gospodarz dworu w Soplicowie. Gościnny, wierny obyczajom, patriota.
  • Telimena – krewna sędziego, opiekunka Zosi. Inteligentna, piękna kobieta o wysokim mniemaniu o sobie, lubiąca intrygi. Flirtuje z Tadeuszem, ostatecznie zaręcza się z Rejentem.
  • Gerwazy – klucznik Stolnika i jego wierny sługa, który chce pomścić jego śmierć. Na koniec wybacza Jackowi.

Inni bohaterowie utworu: Horeszko, Rejent, Protazy, Jankiel, Asesor, Szlachta Dobrzyńska, Wojski, Podkomorzy.

Najważniejsze wydarzenia w lekturze. Krótki plan wydarzeń w „Panu Tadeuszu”

  • Księga I – Gospodarstwo – Tadeusz przyjeżdża do Soplicowa i spotyka Zosię w swoim dawnym pokoju. Wieczorem Tadeusz i Wojski udają się na spotkanie z Sędzią i jego gośćmi. Następuje powitanie Tadeusza przez Sędziego, a potem uczta w starym zamku. Sędzia wygłasza wykład na temat zasad dobrego wychowania. Telimena uwodzi Tadeusza, a Asesor kłóci się z Rejentem o to, który chart pochwycił zająca. Ks. Robak przynosi wieści Sędziemu.
  • Księga II – Zamek – trwają przygotowania do polowania. Klucznik Gerwazy opowiada Hrabiemu swoją wersję wydarzeń z historii miłosnej Jacka Soplicy i Ewy oraz zabójstwa Stolnika. Śniadanie, flirty Tadeusza z Telimeną, opowieści pani o Petersburgu, kłótnie Asesora z Regentem. Decyzja o pójściu na grzyby.
  • Księga III – Umizgi – Hrabia zachwyca się urodą Zosi. Zbieranie grzybów. Sędzia rozmawia z Telimeną o planach wydania Zosi za Tadeusza. Tadeusz dostaje klucz do pokoju Telimeny.
  • Księga IV – Dyplomatyka i łowy – Polowanie. Rozmowy w gospodzie m.in. Robak opowiada o Napoleonie, zachęca, aby przygotować się do walki, utorować drogę wojskom francuskim. Niedźwiedź atakuje Hrabiego, ratuje go celny strzał Robaka. Zabawa Wojskiego na przyjęciu.
  • Księga V – Kłótnia – miłosne rozważania Telimeny (wybieranie między Tadeuszem czy Hrabią). Zosia zostaje przedstawiona Tadeuszowi. Zrozpaczona Telimena idzie do „Świątyni dumania”. Tadeusz spotyka ją tam zapłakaną. Potem obchodzą ją mrówki (usiadła na mrowisku). Odbywa się kolacja w zamku. Tadeusz w rozterce między Telimeną a Zosią. Zjawia się Gerwazy, krytykuje Hrabiego spędzającego dobry czas z Soplicami, obraża Sędziego, dochodzi do bójki. Gerwazy radzi Hrabiemu najazd na Soplicowo.
  • Księga VI – Zaścianek – Sędzia pisze skargę na Gerwazego. Przybycie Ks. Robaka do Soplicowa i m.in. rozmowa o załagodzeniu sporu. Wyjazd Hrabiego i opis zaścianka Dobrzyńskich i jego mieszkańców. Zbiórka szlachty w domu „Maćka nad Maćkami”.
  • Księga VII – Rada – narada nad szykowaniem się do walki i powstania o wolność. Przemowa Gerwazego i jego nacisk na najazd na Soplicowo. Aprobata pomysłu zajazdu (oprócz: Maćka Dobrzyńskiego, Bartka Dobrzyńskiego i Jankiela).
  • Księga VIII – Zajazd – kometa, która przerywa sielankowy wieczór w Soplicowie. Ks. Robak przybywa do dworu i rozmawia z Sędzią ujawniając swą tożsamość (Jacka Soplicy). Nocne spotkanie Tadeusza z Telimeną i zerwanie związku. Próba samobójcza Tadeusza (poprzez utopienie), przerwana najazdem Hrabiego. Wzięcie w niewolę mieszkańców dworu. Pijacka uczta i zapadnięcie najeźdźców w sen.
  • Księga IX – Bitwa – wzięcie podczas snu w niewolę najeźdźców. Brak woli polubownego rozwiązania konfliktu. Upicie towarzyszy przez Robaka podczas kolejnej uczty i uwolnienie uczestników zajazdu przez Maćka i Mickiewicza. Bitwa z Moskalami. Uczta kończąca ostatni zajazd na Litwie.
  • Księga X – Emigracja. Jacek – burza nad Soplicowem. Przygotowania do wyjazdu na emigrację m.in. Tadeusza i Hrabiego.
    Pożegnanie Tadeusza z Zosią. Spowiedź Ks. Robaka. Wybaczenie krzywd przez Gerwazego. Śmierć Jacka Soplicy.
  • Księga XI – Rok 1812 – Stacjonowanie wojsk polskich w Soplicowie. Publiczna rehabilitacja postaci Jacka Soplicy. Powtórne zaręczyny Tadeusza z Zosią.
  • Księga XII – Kochajmy się – uczta zaręczynowa.
Przed egzaminem ósmoklasisty warto przypomnieć sobie obowiązkowe lektury - zarówno ich treść, jak i charakterystykę bohaterów, poruszaną tematykę, najważniejsze cytaty. Opracowania zebraliśmy dla was w jednym miejscu: linki do opracowań poszczególnych lektur znajdziesz na kolejnych slajdach.

Lektury obowiązkowe na egzamin ósmoklasisty 2024. Streszczen...

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo

Materiał oryginalny: „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza. Streszczenie i opracowanie epopei narodowej. Geneza, bohaterowie, najważniejsze wydarzenia w utworze - Strefa Edukacji

Wróć na pomorska.pl Gazeta Pomorska