Rzecznik praw obywatelskich o projekcie odwróconego kredytu hipotecznego

Dom przekazuje się w spadku

Studenci pytali, co seniorzy wiedzą o odwróconym kredycie hipotecznym, jakie widzą jego zalety, a jakie wady.

Badania pokazały, czego obawiają się starsi ludzie: najbardziej tego, że banki ich wykorzystają. Uważają, że obowiązkiem państwa jest zapewnić obywatelom godne życie. Dodają, że sprzedanie domu bankowi w zamian za dodatkowe pieniądze do emerytury nie leży w polskiej mentalności. U nas dom przekazuje się w spadku.

W tych samych badaniach starsi wskazywali zalety proponowanego rozwiązania. Na starość przydadzą się każde pieniądze, nawet 200 zł, bo zwiększają się wydatki na zdrowie. A jeśli nie ma bliskich spadkobierców, to lepiej wziąć odwrócona hipotekę. Były też głosy, że takie rozwiązanie może być "narzędziem sprawiedliwości" wobec dzieci, które nie interesują się losem rodziców.
Badania zaprezentowano w poniedziałek w Krakowie, podczas konferencji "Odwrócona hipoteka. Szansa na godne życie seniora czy zagrożenie?" Zorganizowała ją rzecznik praw obywatelskich prof. Irena Lipowicz z wojewodą małopolskim Stanisławem Kracikiem, przy współpracy Komisji Nadzoru Finansowego. Uczestniczyli w niej m.in. prawnicy, przedstawiciele instytucji finansowych, banków.

Kilka tygodni temu rząd przyjął założenia do projektu ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym.

Rządowy projekt odwróconego kredytu hipotecznego to coś innego niż funkcjonujące obecnie propozycje dożywocia i renty w zamian za prawo do nieruchomości. Oferuje je kilka instytucji finansowych na rynku. Zasadnicza różnica jest taka, że przy odwróconym kredycie starsza osoba do śmierci jest właścicielem nieruchomości. Po jej śmierci spadkobiercy mogą spłacić bank i odzyskać dom.

Podpisując umowę dożywocia traci się prawo własności w zamian za możliwość mieszkania do śmierci oraz miesięczną rentę.
Poniedziałkowa konferencja miała wskazać, jakie punkty rządowego projektu wymagają dopracowania.

Trudno prawdopodobnie będzie wyważyć, jak pogodzić interesy banków i starszych kredytobiorców. Zbyt wiele obostrzeń wobec banków będzie je zniechęcać do oferowania odwróconej hipoteki. Z kolei wiek, trudności z właściwym rozeznaniem i oceną sytuacji nakazują szczególnie starannie zadbać o interesy starszych osób.

Prof. Irena Lipowicz przestrzegała przed oczekiwaniem, że odwrócona hipoteka rozwiąże wszystkie problemy starych ludzi.

Zastanawiano się, czy rok na spłacenie długu przez spadkobierców to nie za krótko? Co w sytuacji, gdy wiek lub zdrowie nie pozwolą starszej osobie na przeprowadzenie koniecznych remontów?

Czy umowa odwróconego kredytu jednak nie powinna być dożywotnia, a nie tylko na określony czas. Co jednak wówczas w sytuacji, gdy wypłacone raty przewyższą wartość nieruchomości? Czy nie powinno się zrezygnować z możliwości jednorazowej wypłaty przez bank dużej kwoty? Bo to większa pokusa, że starsi pieniądze rozdadzą dzieciom, a sami dalej będą biedować.

Nie należy też oczekiwać, że przez pierwsze lata po uchwaleniu ustawy banki zasypią nas ofertami odwróconego kredytu hipotecznego. Najprawdopodobniej poczekamy na pierwszego odważnego, który pokusi się o taką ofertę.