Spór o "Wały Kujawskie"

Hanna Walenczykowska

2 czerwca 2005, 13:05

Pamiatkowa płyta informuje, że przy dzisiejszej ul. Ibisowej istniał cmentarz ewangelicki.

W granicach Osowej Góry znajduje się kilka stanowisk archeologicznych, jedna poewangelicka nekropolia oraz tajemnicze wały ziemne.

     Nie zachowało się w Bydgoszczy ani jedno znalezisko archeologiczne pochodzące z Osowej Góry. Większość śladów po najwcześniejszych osadach została zniszczona w czasie budowy Kanału Bydgoskiego, a nieliczne przedmioty zgromadzone przez archeologów zginęły w czasie wojny. - Możemy przedstawić je tylko na podstawie archiwaliów - mówi Elżbieta Dygaszewicz, zastępca kierownika Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Bydgoszczy.
     Po tysiącleciach
     W neolicie (ok. 6-7 tys. lat temu) prawdopodobnie istniało tu obozowisko. Opisano neolityczne: wióry (z kanału), skrobacze krzemienne i naczynia oraz znalezisko z okresu rzymskiego - monety Wespazjana (69-79), Hadriana (117-138). Znaleziono też harpuny rogowe (mezolit) wydobyte w 1883 roku niedaleko Lisiego Ogona i w torfie w pobliżu kanału. Archiwalia wspominają też o cmentarzysku kultury pomorskiej i odkryciu grobu skrzynkowego. Były w nim popielnice, fragmenty kółek z brązu i stopione szklane paciorki - dziś zabytki te przechowywane są w toruńskim muzeum. Na Osowej Górze wykopano również ceramikę kultury łużyckiej.
     Przy ul. Ibisowej są pozostałości po ewangelickim cmentarzu. Od strony północnej i południowej znajdują się tajemnicze budowle - przedmiot sporu archeologów.
     Dzieło Goplan?
     "Wały Kujawskie" położone są u wylotu Doliny Brdy do Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Niegdyś zamykały obszar między brzegiem Brdy a bagnami. - Elżbieta Kowalczyk, wybitna badaczka twierdzi, że są to wczesnośredniowieczne wały obronne leżące na granicy pomorsko-polańskiej. Wzniosły je walczące ze sobą plemiona Pomorzan i Polan - wyjaśnia Elżbieta Dygaszewicz. Niektórzy naukowcy uważają, że budowniczymi wałów mogli być nawet Goplanie spod Kruszwicy.
     Z teorią "militarnego" charakteru wałów polemizuje Lech Łbik. W publikacji "Zagadkowe rowy i wały ziemne udowadnia, że są to znaki graniczne. Rowami i nasypami oznaczano przed wiekami granice państw, granice miejskich i prywatnych posiadłości. Jak było naprawdę?
     **