osadnicy pojawili sie tu kilka tysięcy lat przed naszą erą. Czekała na nich urodzajna ziemia i dobra woda. Brda tutaj wytracała impet i z charakteru górskiego stawała się szeroką, wolno płynącą rzeką, tworzącą wiele meandrów.
Znaleziska z prehistorii
Najwięcej odkryć archeologicznych pochodzi z przełomu XIX i XX wieku, kiedy budowano tu kamienice. Pod domem przy ul. Długiej 4 znajdował się grób skrzynkowy kultury pomorskiej, drugi podobny odkryto pod kościołem Klarysek, kolejny znajdował się na Wyspie Młyńskiej. Natomiast pod domami na Dworcowej odnaleziono późniejsze nieco groby podkloszowe - każda z urn osłonięta była dodatkowym, ceramicznym koszem. Cmentarzyska znaleziono na terenie rzeźni miejskiej i w Brydyujściu. Plemiona chowające w ten sposób swoich zmarłych przebywały nad Brdą od ok. III wieku p.n.e. do przełomu er. W okolicy ul. Grodzkiej natrafiono na oszczep z okresu rzymskiego.
- Na podstawie badań możemy stwierdzić, że plemiona kultury łużyckiej i pomorskiej osiedlały się po jednej i po drugiej stronie Brdy - wyjaśnia Elżbieta Dygaszewicz, zastępca kierownika delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków.
Rozkwit średniowiecza
Najwięcej rzeczy, które odnaleziono w Śródmieściu pochodzi ze średniowiecza. - Stare miasto, to matecznik Bydgoszczy. Pierwsze grodzisko powstało na wyspie, poza dzisiejszą zabudową - tłumaczy Elżbieta Dygaszewicz.
Późniejsze "osiedle", zlokalizowane było w kwartale ograniczonym dziś ul. Grodzką, Przy Zamczysku, pl. Kościeleckich i Bernardyńską. Archeolodzy odnaleźli tam m.in. drewniane elementy domów i fragmenty wału obronnego. Dęby pod jego budowę ścięto w latach 1038-1039. Prawdopodobnie w tym czasie miasto spełniało funkcję grodu kasztelańskiego.
- Gród wzniesiono na wyspie, nie był duży, cały otoczony wałem obronnym. Obok zbudowano podgrodzie. Poza nim, już na lądzie, na terenie niedostępnym dla archeologów było cmentarzysko (odnaleziono 12 pochówków szkieletowych) i prawdopodobnie drewniany kościół. Na miejscu tej świątyni zbudowano pierwszy kościół murowany św. Idziego - mówi pani Dygaszewicz. - Prawdopodobnie na południowej stronie wyspy znajdowała się przystań rzeczna i mos_t _przez starorzecze - dziś zasypane i leżące pod placem Kościeleckich.
Wielka woda
Na początku XIII wieku poziom Brdy podniósł się na tyle, że zalał podgrodzie. Ludzie przenieśli się na położone wyżej tereny. Na miejscu grodu Kazimierz Wielki wzniósł zamek, który pod koniec XIX wieku został w całości rozebrany.
- Do dziś zachowała się średniowieczna zabudowa; rynek z ratuszem, pod którego powierzchnią nadal są szczątki zabudowy sprzed kilkuset lat, ulica Długa, ulica Pod Blankami - wylicza.
W tych miejscach prace archeologiczne wykonuje się najczęściej wtedy, kiedy planowane są inwestycje. Najlepiej rozpoznana jest ul. Pod Blankam. Zwykle w wykopach wyróżnia się 8 poziomów konstrukcji - oznacza to, że bydgoszczanie budowali swoje domy na resztkach starych. One stanowiły swoistą warstwę izolacyjną, chroniącą przed zimnem i wilgocią. Dlatego też poziom ulic Starego Miasta jest o kilka metrów wyższy od pierwotnego (na nim stoi dziś bydgoska Fara).
- W pobliżu urzędu wojewódzkiego było cmentarzysko oraz średniowieczne śmietnisko - dodaje Elżbieta Dygaszewicz.
