Spożywanie alkoholu towarzyszy ludzkości od tysięcy lat, jednak jego nadmierna konsumpcja niesie za sobą opłakane konsekwencje zdrowotne. Wszyscy znamy skutki takich problemów jak marskość wątroby czy uzależnienie od alkoholu, ale lista chorób związanych z alkoholem jest znacznie dłuższa i zawiera wiele mniej znanych, ale nie mniej groźnych schorzeń.
Stary (nie)dobry etanol - 2,6 mln. zgonów rocznie
Alkohol, a dokładniej etanol zawarty w napojach alkoholowych, to substancja psychoaktywna i toksyczna, która może powodować uzależnienie. Pomimo powszechnego używania alkoholu w różnych kulturach na przestrzeni wieków, jest on źródłem poważnych problemów zdrowotnych i społecznych.
Spożywanie alkoholu przyczyniło się do 2,6 miliona zgonów na całym świecie. Z tego 1,6 miliona zgonów było spowodowanych chorobami niezakaźnymi, 700 tysięcy obrażeniami, a 300 tysięcy chorobami zakaźnymi. Co istotne, mężczyźni stanowili większość ofiar, z 2 milionami zgonów w porównaniu do 600 tysięcy wśród kobiet.
Około 400 milionów ludzi na świecie, czyli 7 proc. populacji w wieku 15 lat i więcej, cierpi na zaburzenia związane z używaniem alkoholu. Spośród nich 209 milionów (3,7 proc. dorosłej populacji) zmaga się z uzależnieniem od alkoholu. Warto podkreślić, że nawet niewielkie ilości alkoholu mogą być szkodliwe dla zdrowia, jednak największe zagrożenie wynika z intensywnego, epizodycznego lub ciągłego nadmiernego spożycia alkoholu.
Choroby układu nerwowego
Alkohol wywiera destrukcyjny wpływ na układ nerwowy, powodując niezliczone schorzenia, które często są bagatelizowane.
Zespół amnestyczny – To poważne zaburzenie pamięci, w którym dochodzi do utraty zdolności zapamiętywania nowych informacji. Cierpiące na niego osoby mogą nie pamiętać nawet podstawowych wydarzeń z życia codziennego, co prowadzi do trwałej niepełnosprawności intelektualnej. Jest to jedno z bardziej wyniszczających schorzeń wynikających z długotrwałego spożywania alkoholu.
Polineuropatia alkoholowa – Uszkodzenie nerwów obwodowych wywołane toksycznym działaniem alkoholu. Objawia się mrowieniem, bólem i osłabieniem mięśni, a w skrajnych przypadkach może prowadzić do trudności z poruszaniem się i utraty niezależności.
Degeneracja układu nerwowego – Długotrwałe spożywanie alkoholu może prowadzić do trwałych zmian w strukturze mózgu. W efekcie osoby cierpią na zaburzenia koordynacji ruchowej, problemy z koncentracją oraz upośledzenie funkcji poznawczych, takich jak logiczne myślenie czy pamięć.
Zespół Wernickego-Korsakowa – Jest to ciężkie zaburzenie neurologiczne wywołane niedoborem witaminy B1 (tiaminy), co często występuje u osób nadużywających alkoholu. Objawia się oczopląsem, zaburzeniem koordynacji ruchowej oraz poważnymi zaburzeniami pamięci.
Choroby mięśni i serca
Alkohol negatywnie wpływa na tkankę mięśniową oraz serce, prowadząc do mniej znanych, ale poważnych schorzeń:
Miopatia alkoholowa – Choroba ta powoduje osłabienie i zanik mięśni, co szczególnie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Osoby chore mogą mieć problem z podnoszeniem przedmiotów, wchodzeniem po schodach czy nawet poruszaniem się.
Kardiomiopatia alkoholowa – Nadmierne spożywanie alkoholu prowadzi do uszkodzenia serca. Objawia się dusznościami, zmęczeniem, obrzękami oraz trudnościami w wykonywaniu nawet prostych czynności fizycznych. Nieleczona choroba może prowadzić do niewydolności serca, co stanowi poważne zagrożenie dla życia.
Zaburzenia rytmu serca – Alkohol może wpływać na pracę układu przewodzącego serca, powodując arytmie, takie jak migotanie przedsionków, które zwiększa ryzyko udaru mózgu.
Choroby układu pokarmowego
Układ pokarmowy jest jednym z głównych celów toksycznego działania alkoholu. Oto kilka chorób, które możemy z tym wiązać:
Alkoholowe zapalenie żołądka – Choroba ta objawia się bólem brzucha, nudnościami i wymiotami. Może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak owrzodzenia czy krwotoki.
Ostre i przewlekłe zapalenie trzustki – Trzustka jest jednym z narządów najbardziej narażonych na toksyczne działanie alkoholu. Zapalenie trzustki może być niezwykle bolesne, a w przewlekłych przypadkach prowadzi do trwałego uszkodzenia tego narządu i zaburzeń w trawieniu.
Choroby wątroby – Alkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, zapalenie wątroby i marskość to najbardziej znane, ale nie jedyne konsekwencje nadużywania alkoholu. Powikłania mogą obejmować niewydolność wątroby, co jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu.
Rak przełyku i jamy ustnej – Alkohol jest czynnikiem ryzyka nowotworów górnego odcinka przewodu pokarmowego. Długotrwałe nadużywanie może prowadzić do zmian nowotworowych w jamie ustnej, gardle i przełyku.
Choroby kobiet w ciąży i noworodków
Spożycie alkoholu przez kobiety w ciąży ma katastrofalne skutki dla rozwijającego się płodu, co potwierdzają liczne badania.
Zespół alkoholowy płodu – To schorzenie powoduje deformacje twarzy, opóźnienia w rozwoju fizycznym i umysłowym oraz poważne zaburzenia neurologiczne. Dzieci dotknięte tym problemem wymagają specjalistycznej opieki przez całe życie.
Wpływ na płód i noworodka – Nawet niewielkie ilości alkoholu mogą wywołać trwałe uszkodzenia mózgu, a także innych organów dziecka, co skutkuje trudnymi do leczenia problemami zdrowotnymi w przyszłości.
Poronienia i przedwczesne porody – Alkohol zwiększa ryzyko utraty ciąży, a także narodzin dziecka przed terminem, co wiąże się z licznymi komplikacjami zdrowotnymi u noworodka.
Zaburzenia psychiczne
Nie można zapominać o destrukcyjnym wpływie alkoholu na zdrowie psychiczne. Zaburzenia psychiczne związane z alkoholem obejmują m.in.:
Ostre zatrucie alkoholowe – Krótkotrwałe, ale intensywne zaburzenia percepcji i zachowania, często prowadzące do wypadków i urazów. W skrajnych przypadkach może zakończyć się utratą przytomności lub śmiercią.
Zespół abstynencyjny – Po odstawieniu alkoholu mogą wystąpić drgawki, majaczenie oraz silne objawy psychiczne, takie jak lęk, depresja i halucynacje. Objawy te mogą być groźne dla życia i wymagają specjalistycznej opieki medycznej.
Psychozy alkoholowe – To ciężkie zaburzenia psychiczne, takie jak urojenia, omamy czy dezorientacja.
Spożycie alkoholu, które można uznać za „bezpieczne,” jest pojęciem względnym i zależy od wielu czynników, takich jak płeć, wiek, stan zdrowia, waga, a także indywidualna tolerancja organizmu na alkohol. Wiele instytucji zdrowotnych podaje jednak ogólne wytyczne dotyczące umiarkowanego picia, które ma minimalizować ryzyko dla zdrowia.
Ile mogę wypić, żeby nie igrać ze zdrowiem
Do niedawna przyjmowano następujące ograniczenia:
Dla kobiet: Maksymalnie 1 standardowy drink dziennie.
Dla mężczyzn: Maksymalnie 2 standardowe drinki dziennie.
Standardowy drink to porcja alkoholu zawierająca około 10 gramów czystego alkoholu, co odpowiada np.:
250 ml piwa o mocy proc.
100 ml wina o mocy proc.
30 ml mocnego alkoholu (wódka, whisky) o mocy 40 proc.
Komu koniecznie trzeba odwrócić kieliszek
Są sytuacje, w których spożycie alkoholu, nawet w małych ilościach, może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Należy go unikać w przypadku:
ciąży lub planowania ciąży,
prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn,
stosowania leków, które wchodzą w interakcję z alkoholem,
chorób wątroby, trzustki, czy układu nerwowego,
historii uzależnienia od alkoholu.
Czy na pewno istnieje „bezpieczna” dawka alkoholu?
Najnowsze badania wskazują, że nawet niewielkie ilości alkoholu mogą zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych chorób, w tym nowotworów. Dlatego Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz niektóre krajowe agencje zdrowotne zaczynają podkreślać, że najbezpieczniejszą strategią jest całkowite unikanie alkoholu. Zalecenie to dotyczy w pierwszej kolejności kobiet, na które alkohol ma bardziej destrukcyjny wpływ niż na mężczyzn.
