Wczasy i kolonie - dopłaty z Funduszu Świadczeń Socjalnych

Aktem prawnym określającym kto musi tworzyć fundusz jest ustawa z 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r., nr 70, poz. 335 ze zm.). Zgodnie z tymi przepisami tworzą go pracodawcy, którzy według stanu na dzień 1 stycznia danego roku zatrudniają co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty.
Obowiązkowo tworzyć fundusz muszą pracodawcy ze sfery budżetowej (prowadzący działalność w formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych, czyli jednostki budżetowe, zakłady budżetowe). Mają oni obowiązek tworzenia funduszu bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników.

ZAPAMIETAJ!

Zasady przeznaczania środków na działalność socjalną oraz zasady przyznawania świadczeń socjalnych uprawnionym osobom powinny być ustalone wewnętrznie, w zakładowym regulaminie świadczeń socjalnych. Przy przyznawaniu ulgowych usług i świadczeń oraz dopłat z funduszu należy brać pod uwagę sytuację życiową, rodzinną i materialną osoby uprawnionej.

Istnieje możliwość rezygnacji z tworzenia funduszu, a także wypłacania świadczenia urlopowego nie tylko w układzie zbiorowym pracy, ale również w regulaminie wynagradzania.
W przypadku pracodawców, których pracownicy nie są objęci zbiorowym układem pracy, postanowienia w tych sprawach mogą być ujmowane w regulaminach wynagradzania uzgodnionych z organizacją związkową. Natomiast w zakładach pracy, w których nie działa zakładowa organizacja związkowa, postanowienia regulaminu w sprawie wysokości odpisu na fundusz, nietworzenia funduszu lub niewypłacania świadczenia urlopowego wymagają uzgodnienia z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.
Pozostali pracodawcy (czyli u których nie obowiązuje układ zbiorowy pracy ani regulamin wynagradzania), tę informację przekazują pracownikom w pierwszym miesiącu danego roku kalendarzowego (do 31 stycznia danego roku), w sposób u nich przyjęty (np. wywieszenie na tablicy ogłoszeń). Informację w sprawie nietworzenia funduszu i niewypłacania świadczenia urlopowego pracodawca musi przekazywać pracownikom w każdym kolejnym roku kalendarzowym, chyba że zmienił decyzję i zamierza go utworzyć lub wypłacać świadczenie urlopowe.

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych przeznaczony jest przede wszystkim na finansowanie zakładowej działalności socjalnej. Obejmuje ona m.in. usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form krajowego wypoczynku.
Szczegółowo kwestię tę reguluje art. 2 pkt 1 ustawy, który określa, że działalnością socjalna są:
- usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form krajowego wypoczynku (np. wczasy, wczasy profilaktyczne, pobyt w sanatorium na leczeniu, kolonie, obozy, zimowiska, wypoczynek zorganizowany przez pracowników we własnym zakresie tzw. wczasy pod gruszą, agroturystyka),
- usługi świadczone przez pracodawców na rzecz działalności kulturalno-oświatowej (np. zakup biletów do kina, teatru, na wystawy) oraz sportowo-rekreacyjnej,
- udzielanie pomocy materialnej - rzeczowej i finansowej,
- udzielanie zwrotnej i bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.
Osobami uprawnionymi do korzystania z funduszu są: pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści (byli pracownicy zakładu i ich rodziny) oraz inne osoby, którym w regulaminie zakładowym przyznano prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych.
Ustawa nie określa jednak sposobu finansowania świadczeń z funduszu. Wszystkie świadczenia socjalne finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych mogą mieć charakter uznaniowy. Możliwość otrzymania takiego świadczenia oraz jego wysokość są uzależnione m.in. od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu.

ZAPAMIĘTAJ!

Świadczenie urlopowe otrzyma tylko pracownik, który korzysta w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Pracodawca spoza sfery budżetowej, który zatrudnia mniej niż 20 pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty), może wypłacać pracownikom świadczenie urlopowe, ale nie musi. Jednakże należy pamiętać, że jeśli taki pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy oraz nie jest zobowiązany do wydania regulaminu wynagradzania, informację o niewypłacaniu świadczenia urlopowego musi przekazać swoim pracownikom w pierwszym miesiącu roku kalendarzowego, w sposób przyjęty w swoim zakładzie pracy.
Świadczenie urlopowe pracodawca wypłaca raz w roku każdemu pracownikowi korzystającemu w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych.
Wypłata świadczenia powinna nastąpić nie później niż w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego.
Maksymalna wysokość świadczenia nie może przekroczyć wysokości odpisu podstawowego na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, odpowiedniego dla rodzaju zatrudnienia pracownika. Ustala się je proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika.

Wysokość odpisu podstawowego wynosi na zatrudnionego 37,5 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeśli wówczas było wyższe, a dla zatrudnionych w szczególnie uciążliwych warunkach - 50 proc.
Zgodnie z obwieszczeniem prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 17 lutego 2006 roku przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej wyniosło w 2005 roku 1977,20 zł, a w drugim półroczu ubiegłego roku - 2038,00 zł (a tym samym stanowiło kwotę wyższą).
Podstawą do wyznaczenia świadczenia urlopowego jest więc kwota:
- dla pracownika zatrudnionego w normalnych warunkach pracy - 764,25 zł,
- dla pracownika zatrudnionego w szczególnie uciążliwych warunkach pracy - 1019,00 zł,
- na jednego pracownika młodocianego: w pierwszym roku nauki - 101,90 zł, w drugim roku nauki - 122,28 zł i w trzecim roku nauki - 142,66 zł.
Wysokość odpisu podstawowego może być zwiększona o 6,25 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego na każdą zatrudnioną osobę, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności. W bieżącym roku stanowi to kwotę 891,63 zł.

Powyższe zasady nie mają zastosowania m.in. w stosunku do nauczycieli podlegających przepisom Karty Nauczyciela. Zgodnie bowiem z art. 53 ustawy z 26 stycznia 1982 roku Karta nauczyciela (Dz.U. z 2003 r., nr 118, poz. 1112 ze zm.) podstawą naliczania funduszu jest liczba nauczycieli w przeliczeniu na pełne etaty, pomnożona przez 110 proc. kwoty bazowej określanej dla pracowników państwowej sfery budżetowej, ustalanej corocznie w ustawie budżetowej.
Inaczej liczony jest odpis na fundusz socjalny dla nauczycieli będących emerytami i rencistami. W tym przypadku wysokość odpisu wynosi 5 proc. pobieranych przez nich emerytur i rent.
Odrębny sposób obliczania odpisów na fundusz socjalny dotyczy tylko nauczycieli, wobec których zastosowanie mają przepisy Karty Nauczyciela. Inni pracownicy szkoły, np. administracja mają prawo do świadczeń socjalnych według ogólnie obowiązujących zasad.
Z odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych wypłacane jest nauczycielowi do końca sierpnia każdego roku świadczenie urlopowe. Wysokość świadczenia odpowiada wysokości odpisu podstawowego, o którym mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych i jest ustalana proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia nauczyciela w danym roku szkolnym.

Podstawa prawna:

- ustawa z 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r., nr 70, poz. 335 ze zm.),
- ustawa z 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., nr 14, poz. 176 ze zm.),
- rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).

Podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie stanowią m.in. następujące przychody:
- świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
- świadczenia wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy u pracodawców, którzy nie tworzą zakładowego funduszu świadczeń socjalnych - do wysokości nie przekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego, tj. 764, 25 zł,
- świadczenie urlopowe wypłacane - do wysokości nie przekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, że wolna od podatku jest wartość rzeczowych świadczeń otrzymanych przez pracownika, sfinansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych - do wysokości nie przekraczającej w roku podatkowym kwoty 380 zł. Ustawa określa, że rzeczowymi świadczeniami nie są bony, talony i inne znaki uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi.
Wobec tego, w stanie prawnym obowiązującym w 2006 roku wolna od podatku - do wysokości nie przekraczającej 380 zł jest wartość biletu do kina, teatru, na koncerty itp. (jeżeli ich zakup został w całości sfinansowany ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych).
Należy przy tym pamiętać, że podatkowe zwolnienie dla świadczeń rzeczowych odnosi się tylko do pracowników, nie dotyczy natomiast świadczeń wypłacanych dla emerytów i rencistów.
Emeryci i renciści korzystają z innego zwolnienia. Wolne od podatku dochodowego są świadczenia rzeczowe lub ekwiwalenty pieniężne wypłacane w zamian tych świadczeń otrzymane przez emerytów i rencistów w związku z łączącym ich poprzednio z zakładem pracy stosunkiem pracy oraz otrzymywane od związków zawodowych. To świadczenie jest również limitowane i obejmuje świadczenia i wypłaty do wysokości 2280 zł.
Ustawodawca przewidział zwolnienia podatkowe dla pracodawców dopłacających do form wypoczynku organizowanego dla dzieci i młodzieży. Przyznanej kwoty dopłaty do kolonii czy obozu, którą pracownik otrzymał na dofinansowanie do wypoczynku swojego dziecka (które nie ukończyło jeszcze 18 roku życia), nie dolicza się do dochodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Wolne od podatku są dopłaty do wypoczynku zorganizowane przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie, w formie wczasów, kolonii, obozów, zimowisk, w tym również, połączonego z nauką, pobytu na leczeniu sanatoryjnym, w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, oraz przejazdów związanych z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu - dzieci i młodzieży do lat 18:
- z funduszu socjalnego, zakładowego świadczeń socjalnych niezależnie od ich wysokości,
- z innych źródeł - do wysokości nie przekraczającej w roku podatkowym kwoty 760 zł.