W dzielnicach położonych wyżej: Wyżynach, Wzgórzu Wolności, Kapuściskach praktycznie nie istniało pradziejowe osadnictwo. Tereny te położone były zbyt daleko od wody. Ziemia była niskiej klasy i nie nadawała się do uprawy. Prowadzone tam badania archeologiczne nie przyniosły więc żadnych rezultatów. Znaleziska wydobyte na tych osiedlach pochodzą dopiero ze średniowiecza.
Skarby z Kujawskiej
Ulica Kujawska była częścią drogi łączącej Bydgoszcz ze stolicą bogatych wówczas Kujaw, Inowrocławiem. Była ona elementem jednej z odnóg bursztynowego szlaku.
- W okolicach ulicy znaleźliśmy monety - wyjaśnia Elżbieta Dygaszewicz, zastępca kierownika delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. - Dwie pochodziły z okresu rzymskiego (IV w.) cesarzy Konstantyna I i II. Skarb monet praskich; 22 grosze Jana Luksemburskiego (1310-1346), pół grosza Władysława Jagiełły oraz inne pochodzące z XVIII wieku. Na Wyżynach odnaleźliśmy tylko jedną monetę - pół grosza Aleksandra Jagiellończyka (ok. 1506 r.).
Na mapach, które sporządzono kilka wieków później (1939 r.) obecne osiedla zaznaczono pod innymi nazwami: Bartodzieje Małe i Kapuściska Wielkie.
Bogate Czersko Polskie
Bardzo ciekawe pod względem archeologicznym jest Czersko Polskie. Przed wiekami położone było nad brzegami Brdy, która w tym miejscu łagodnie wpływała do Wisły. Ludzie osiedlali się tam już w epoce kamienia - od paleolitu schyłkowego po mezolit do epoki brązu. Ślady po sobie zostawiły plemiona kultury łużyckiej oraz ludy żyjące w okresie rzymskim.
- W Czersku Polskim badania prowadził jeden z najwybitniejszy archeologów, Józef Kostrzewski - mówi Elżbieta Dygaszewicz. Wykopaliska prowadzono w 1931 roku. Józef Kostrzewski - dodajmy - był pierwszym archeologiem, który zainteresował się pozostałościami osady łużyckiej w Biskupinie. - Oprócz ogromnego zbioru narzędzi krzemiennych ekipa poznańskich studentów, z którymi profesor pracował, z dna Brdy wydobyła oryginalny miecz. Rękojeść zdobiły; rogowa główka i rogowy jelec. Miecze takie wyrabiano m.in. na Rusi i w Nadrenii. W czasie II wojny miecz zginął.
W Czersku odsłonięto też fragmenty wczesnośredniowiecznego cmentarzyska. Późniejsze badania dowiodły, że istniał tam dwór obronny oraz przeprawa promowa. Służyły one Wyszogrodowi. W kolejnych wiekach prawdopodobnie budowano tam cegielnie i huty szkła.
***
Pani Elżbiecie Dygaszewicz bardzo dziękuję za pomoc w przygotowaniu cyklu o prahistorii osiedli.
