Ku przygodzie na pokładzie autokaru wyruszyli z Bydgoszczy pasjonaci pieszych wędrówek z tego właśnie miasta, ale także z Torunia, Brześcia Kujawskiego, podbydgoskiego Osielska, Tucholi, Czerska i Chojnic.
Turystów poprowadził bardzo doświadczony przewodnik Tadeusz Frymark, bydgoszczanin, acz pochodzący z Kaszub (z Leśna) i uznający się za prawdziwego Kaszuba. Rajdy z cyklu „Zima w Borach Tucholskich” to jego autorski pomysł i wykonanie.
To imprezy, które do łatwych nie należą, wymagają od uczestników dobrej kondycji i woli pokonywania różnych niedogodności, ale zawsze gwarantują niezwykłe wrażenia i widoki, a przy tym pogłębiają wiedzę o Borach Tucholskich na pograniczu województw kujawsko-pomorskiego i pomorskiego.
Krajobraz zrobił się biały
Zima AD 2025 w Borach Tucholskich nie zawiodła, bo akurat mocno sypnęło śniegiem, aczkolwiek przy rosnącej temperaturze powietrza, co długiego utrzymania białego anturażu nie wróży.
Krajobraz zrobił się więc iście bajkowy, za to niezbyt sprzyjający suchości nóg i to mimo wyposażenia się uczestników w solidne obuwie i ochraniacze na nogawki – tzw. stuptuty. Dla całości obrazu dodajmy, iż sam teren był częściowo podmokły i bagienny. Planowana na ok. 15 km wędrówka po lasach i bagnach w środkowej części borów, w otoczeniu rzek i jezior, zdecydowanie przekroczyła wspomniany dystans, bowiem ścisłe rezerwaty trzeba było obchodzić wzdłuż ich granic, czyli szerokim łukiem.
- Od lat w ramach zimowych rajdów po Borach Tucholskich zwiedzamy najciekawsze miejsca. Teraz zainspirowało mnie utworzenie nowych rezerwatów przyrody i trzy z nich stały się celem naszej wyprawy. Chociaż nie tylko te nowe, bo jako pierwszy po wyjściu z autokaru był rezerwat „Ustronie”, a ten powstał już w roku 1958 – mówi nam Tadeusz Frymark.
Wyspa morenowa „Ustronie”
Rezerwat „Ustronie” (powierzchnia prawie 11 ha) położony jest ok. 6 km od Czerska, przy śródleśnej drodze publicznej Kurcze – Ustronie.
Ochroną dla celów naukowych objęto fragment lasu mieszanego o charakterze naturalnym z udziałem buka, dębu, sosny, brzozy, grabu. Jednak głównym celem ochrony są stanowiska jarzębu brekinii (brzęku).
Rezerwat znajduje się na północnym krańcu wyspy morenowej (utworzonej przez wędrujący lądolód), wyniesionej na ok. 130 m n.p.m. „Ustronie” stanowi swego rodzaju wyspę żyzności pośród jałowej Doliny Sandrowej Brdy (obfitującego w piaski mikroregionu). W części północnej i południowej rezerwatu występują większe zatorfione zagłębienia bezodpływowe o charakterze wytopiskowym.
To też może Cię zainteresować
Turyści (w tym towarzyszący im dziennikarz "Gazety Pomorskiej", autor tekstu) odwiedzili też pomnik przyrody o powierzchni 2,5 ha - stanowisko bagna zwyczajnego (krzewu z rodziny wrzosowatych), które znajduje się w bezpośredniej bliskości osady Kameron, między jeziorami Ostrowite a Okrągłym.
Z jezior spuszczono wodę, powstały torfowiska
Nowo utworzonym rezerwatem (decyzją RDOŚ w Bydgoszczy) jest Torfowisko Jezierzba o powierzchni 36,97 ha (otulina 67,00 ha), położenie na pograniczu gmin Śliwice i Tuchola w Nadleśnictwie Woziwoda.
Jest to torfowisko mszarne (tak zwie się zabagniony i bezodpływowy obszar uzależniony od wód opadowych, porośnięty ubogą roślinnością), które nawiązuje do typu torfowisk bałtyckich z charakterystycznymi rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin naczyniowych, jak rosiczka okrągłolistna, przygiełka biała, bagnica torfowa, bagno zwyczajne, turzyca bagienna, modrzewnica pospolita. Na szczególną uwagę zasługuje obecności bardzo rzadkiego i reliktowego gatunku – fiołka torfowego.
Torfowisko wyróżnia się ponadregionalnymi wartościami przyrodniczymi.
Powstanie tego rezerwatu wiąże się z dawnym rozległym kompleksem jeziorno- torfowiskowym w obniżeniu międzywydmowym, który podlegał intensywnej melioracji dla pozyskania gruntów rolnych. W minionych wiekach torfowisko (jako jezioro) stanowiło jeden ciąg z dawnym jeziorem Kloce (istniejącym jeszcze z nazwy, ale także całkowicie wyschniętym i porośniętym trawami) oraz z mającym się jeszcze dobrze Jeziorem Okonińskim, nad którym rozbudowały się miejscowości letniskowe Okoniny (zachodni brzeg) i Okoniny Nadjeziorne (wschodni).
Zmiana warunków hydrologicznych nastąpiła tu bardzo szybko. Potwierdzają to mapy z połowy XX w., na których widoczne jest jeszcze jednolite lustro wody. Melioracja terenu (wykopanie rowów odpływowych) doprowadziła do całkowitego zaniku jeziora Kloce i jedynie bagno w swej centralnej części zachowuje obecnie półnaturalny charakter.
Melioracje nie doprowadziły wszakże do całkowitego odwodnienia terenu i dzięki temu zachowały się cenne siedliska roślin zależne od obecności wody.
Kolejny nowy rezerwat utworzono przy wschodnim brzegu Jeziora Okonińskiego, w jego dawnej zatoce – to Torfowisko Okoniny o powierzchni 7,09 ha i 13,72 - hektarowej otulinie. Na torfowisku występują rzadkie i chronione gatunków roślin naczyniowych, np. rosiczka okrągłolistna, przygiełka biała, bagnica torfowa, bagno zwyczajne, turzyca bagienna, modrzewnica pospolita.
Ostatnim punktem programu 20. Zimy w Borach Tucholskich było Torfowisko Mikołajskie (19,22 ha, otulina 78,01 ha), także nowo utworzone. Położone jest na północny wschód od Cekcyna w powiecie tucholskim.
W tym przypadku także chodziło o zachowanie kompleksu roślinności naturalnej torfowiska przejściowego z charakterystycznymi rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin.
* Przed wyruszeniem na trasę warto zaopatrzyć się w wydruki map określających granice rezerwatów oraz otuliny, aby nie naruszyć chronionych stref. Można je znaleźć na stronie RDOŚ Bydgoszcz w załącznikach do zarządzenia ustanawiającego poszczególne rezerwaty. Nasz przewodnik takie miał.
