20 stycznia w Bydgoszczy "wybuchła" Polska

Alfred Franz dał w "Dzienniku Bydgoskim" ogłoszenie, że maluje orły na chorągwiach. W tym czasie komisja przyjęcia wojsk polskich poinformowała, że 20 stycznia ustanawia się jako święto narodowe.

Kiedy 20 stycznia 1920 r. do Bydgoszczy weszły polskie oddziały, witały je tłumy. Na budynkach powiewały flagi, domy i ulice udekorowane były girlandami. Te, które wisiały na ul. Nowodworskiej zrobiła Marcjanna Kłobucka z sąsiadkami. Rodzina mieszkała w mieście nad Brdą od 1894 r. (synem Marcjanny i Stanisława był Bronisław, autor "Czterech pór roku", figurek, które przez ponad 60 lat zdobiły ogród botaniczny).

Wolność Bydgoszczy nie przyniosło powstanie wielkopolskie, choć miasto też miało swój udział w tej zwycięskiej insurekcji. Dał je podpisany 28 czerwca 1919 r. w sali lustrzanej wersalskiego pałacu traktat pokojowy, który jednoznacznie rozstrzygnął kwestię powrotu miasta do Polski.

Termin ratyfikacji traktatu wyznaczono na 10 stycznia 1920 r. Dziewięć dni później nastąpiło przekazanie miasta polskim władzom - Melchiorowi Wierzbickiemu i Janowi Maciaszkowi, który został komisarycznym prezydentem.
Niemcy byli w szoku. Jednak próby zbrojnego odwrócenia biegu historii na nic się zdały. Wprawdzie Grentzschutz szalał do ostatnich dni, ale zdecydowane działania Straży Obywatelskiej i "Sokoła" zapobiegły rozlewowi krwi.

Zanim doszło do oficjalnego przekazania władzy Niemcy demontowali i wywozili majątek państwowy (robili to wbrew umowie polsko-niemieckiej z 25 listopada 1919 r.). Próbom przeciwdziałania powrotowi miasta do Polski towarzyszył masowy odpływ Niemców (wyjechało ponad 40 tys. osób).

20 stycznia przed południem wkroczyły pierwsze oddziały wojskowe - saperzy dowodzeni przez ppłk. Witolda Butlera. Na rogatkach miasta, u wylotu ul. Szubińskiej, żołnierzy witały stowarzyszenia ze sztandarami. Przemarsz wojska na Stary Rynek przerodził się w manifestację patriotyczną.

"Dziennik Bydgoski" 22 stycznia pisał: "Wybuchła dla nas wczoraj ta chwila, której w długie dnie i noce niewoli z tęsknotą i drżeniem serc oczekiwaliśmy. Ci, którzy krwią swoją znaczyli granice naszej ojczyzny, którzy swobodę upragnioną nam przynoszą wkroczyli wczoraj do naszego grodu".

Po 148 latach pruskiej niewoli Bydgoszcz wróciła do Macierzy.