40. rocznica ogłoszenia stanu wojennego. Przypominamy zdjęcia z historii NSZZ "Solidarność" w Grudziądzu [archiwalne zdjęcia]

Dziś (poniedziałek, 13 grudnia), mija 40 lat od ogłoszenia stanu wojennego. Rocznicowe uroczystości na skwerze „Solidarności” rozpoczną się o g. 17. Ich organizatorem jest Prezydent Grudziądza, a udział w nich wezmą nie tylko obecni działacze „Solidarności”, ale także weterani związku. Zaproszeni zostali także przedstawiciele władz samorządowych, służb mundurowych, duchowieństwa, przedstawiciele stowarzyszeń oraz organizacji patriotycznych i kombatanckich. Program artystyczny przygotowała młodzież licealna.

W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. w Grudziądzu internowano 15 osób. Jedną z nich był Zygmunt Raba. Swoje wspomnienia z rozpoczęcia stanu wojennego spisał on i przedstawił podczas jednego ze spotkań Koła Miłośników Dziejów Grudziądza.

Wspomnienia Zygmunta Raby ze stanu wojennego m.in.:

• Tuż po godzinie 22, ktoś zaczął dobijać się do moich drzwi. Spytałem, kto i o co chodzi. Usłyszałem – milicja, otwierać, bo wyłamiemy drzwi. Odpowiedziałem, że milicja w godz. 22 do 6 nie ma prawa nachodzić obywateli i mogą poczekać do rana. Powiedziałem też, że jeśli nie odstąpią, otwieram balkon i będę krzyczał o napadzie bandyckim i będę wołał sąsiadów i kolejarzy o pomoc, mieszkam tuż przy dworcu.

• Wyjrzałem przez okno, dom był obstawiony przez samochody milicyjne typu „nysa”, gazik i samochód osobowy. Odstąpili od drzwi, „nysy” odjechały a samochód osobowy pozostał na wygaszonych światłach przed domem. Byłem zmęczony, postanowiłem, że idę dalej spać. Położyłem się, ale spać nie mogłem. Powiedziałem żonie, że coś się dzieje, bo milicja została przed domem.

• 13 grudnia – tuż po godzinie 24 ponowny łomot do drzwi. „Otwierać, bo drzwi wyłamiemy”. Odpowiadam – chwileczkę, bo muszę się ubrać. Stoją pod drzwiami. W domu lament, ubieram się. Żona mówi, że ubiera dzieci i idziemy razem. Chcąc uniknąć wyłamania drzwi robimy to bardzo szybko. Otwieram drzwi, na korytarzu SB-ek po cywilnemu przed drzwiami, za nim uzbrojeni milicjanci. Na półpiętrze ZOM-owiec z psem i długą bronią. Wychodzimy na korytarz całą rodziną.

• Schodzimy przed dom do samochodów. Mnie chcą zabrać do osobowego, a żonę i dzieci do „nysy”. Dzieci płaczą i nie chcą mnie puścić. Proponuję, że wszyscy wejdziemy do osobowego, w końcu wyrażają zgodę. W samochodzie ciasno, kierowca, żona i ja, dzieci na naszych kolanach, obok mnie dwóch rosłych milicjantów i SB-ek, tłumaczą dzieciom żeby nie płakały, bo milicja ludowa dzieciom krzywdy nie zrobi. Ruszamy w kierunku siedziby milicji na al. Wojska Polskiego, przed nami gazik, nasz samochód, a za nami „nysa” z ZOMO-wcami.

• W biurach komendy milicji poszczególni funkcjonariusze prowadzą rozmowy z internowanymi, dlaczego zostaliśmy zatrzymani i że jest ogłoszony stan wojenny. Mnie przesłuchuje chor. Piórkowski i ppor. Leszek Tomasik z KW MO z Torunia. Odczytano mi decyzję nr 131/81/62 o internowaniu oraz zakaz zatrzymania i doprowadzenia. W decyzji znajduje się treść: „Uznając, że pozostawienie na wolności obywatela zagrażałoby bezpieczeństwo państwa i porządkowi publicznemu przez to, że podrywa autorytet instytucjom urzędom państwowym”.

• Żona stojąc na schodach zobaczyła jak przyprowadzono przewodniczącego MKZ - Grudziądz Jerzego Przybylskiego, w kajdankach, jego zastępcę Janusza Bucholca oraz Marka Formelę z PSS „Społem”, których zatrzymano w mieszkaniu Przybylskiego po wyłamaniu drzwi. Potem przyprowadzono dalszych. Wtedy żonie powiedziano, że nie może stać na korytarzu i musi wyjść. Żona z dziećmi została wyprowadzona przed budynek komendy, na mróz, powiedziała, że będzie czekać, ponieważ powiedziano jej, że mąż zaraz wróci.

• Mnie zaprowadzono do celi w piwnicy, gdzie na pryczy leżał już weteran aresztowań i więzień polityczny, którego nazwisko jest na tablicy w postulatach strajkowych w Gdańsku Edmund Zadrożyński i Stanisław Cudziło, obaj z Pomorskiej Odlewni i Emalierni. Zadrożyński powiedział: „kładźcie się chłopaki na deski, bo tak prędko nie wyjdziemy”. Ale wkrótce, jeszcze nocą, wsadzono nas do więźniarki na samochodzie „star”, poprzegradzanej klatkami, które zamknięto i pod eskortą uzbrojonych wywieziono z Grudziądza. Jak się potem okazało internowanych z całego regionu toruńskiego zebrano na lotnisku w Toruniu. Tu na chwilę wypuszczono nas na zewnątrz. Było mroźno i śnieżnie.

• Janusz Bucholc,
• Stanisław Cudziło,
• Janusz Duszyński,
• Eugeniusz Feldman,
• Marek Formela,
• Jerzy Kruczyński,
• Mieczysław Kukuła (zatrzymany w Gdańsku),
• Brunon Nagiel,
• Jerzy Przybylski,
• Zygmunt Raba,
• Grzegorz Szeferski,
• Ludwik Szram,
• Jerzy Wajsgerber,
• Stanisław Wajsgerber,
• Edmund Zadrożyński.

W ciągu następnych dni internowano jeszcze kilka innych osób z Grudziądza.