Marian Rejewski, Kazimierz i Zbigniew Gacowie, mjr Jan Henryk Żychoń, płk Wiktor Langenfeld. I dokonania rzeczy agentów, którzy pracowali dla Ekspozytury nr 3 Oddziału II Sztabu Głównego .
Nie ma drugiego takiego miasta w kraju (poza Poznaniem), którego najnowsza historia nierozerwalnie wiąże się z dziejami wywiadu II RP. Są w niej zapisane nazwiska głównych aktorów, którzy na polu służb wywiadowczych mieli ogromne osiągnięcia.
Czytaj: W samo południe. Rejewski, czyli biała plama w kalendarzu rocznic
Tej plejadzie - bez wątpienia - przewodzi urodzony w Bydgoszczy Marian Rejewski, absolwent Gimnazjum Klasycznego (obecne LO nr 1). Matematyczne zdolności, z których dał się poznać w szkole, rozwinął na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Tam zetknął się z kryptologią, dla której zrezygnował z kariery naukowej.
Pod koniec grudnia 1932 r., już jako pracownik wywiadu, złamał kod Enigmy.
Z Bydgoszczy pochodzili także bracia Gacowie. Kazimierz rozpoczął pracę w Biurze Szyfrów w 1938 r., będąc studentem Uniwersytetu Warszawskiego. Do 1942 r. razem z Rejewskim był w ekipie, która łamała szyfry we Francji.
- Przed wojną Bydgoszcz była stolicą polskiego wywiadu. Z jego dziejami związany jest mjr Żychoń, twórca Ekspozytury nr 3 i jego zastępca płk Langenfeld. Miasto było głównym frontem walki wywiadów w tym czasie - mówił w rozmowie z "Pomorską" dr Jan Stanisław Ciechanowski, sekretarz powołanej w 2000 r. polsko-brytyjskiej komisji historycznej badającej działalność polskiego wywiadu w czasie II wojny światowej (obecnie jest szefem Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych).
W latach 2000 władze Bydgoszczy wiele zrobiły, by przywrócić pamięć o genialnym kryptologu i mjr. Żychoniu - były trzy konferencje, w których brali udział tej miary specjaliści od historii kryptologii co David Kahn. W 2005 r., z okazji setnych urodzin Rejewskiego Urząd Miasta wydał książkę "Życie Enigmą pisane", po którą sięgają tej miary fachowcy co dr Marek Grajek, autor książki "Enigma. Bliżej prawdy". No i jest "ławeczka kryptologa", jedyny w Polsce figuratywny pomnik Mariana Rejewskiego (Poznań ma pomnik kryptologów).
W 2007 r. Publiczne Gimnazjum w Białych Błotach za patrona obrało sobie właśnie pogromcę Enigmy (trzeba przyznać, że szkoła warta jest takiego patrona). Od jesieni 2011 r. imię Rejewskiego nosi Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Bydgoszczy.
Mamy również pamiątki związane z Rejewskim (kupowało je przed laty Pomorskie Muzeum Wojskowe). Jest także Enigma złożona z dwóch maszyn, znalezionych w poniemieckim bunkrze na Półwyspie Helskim przez mieszkańca Gdyni.
Za sprawą Wielkopolskiego Urzędu Marszałkowskiego o Enigmie i trzech kryptologach (Rejewskim, a także Jerzym Różyckim i Henryku Zygalskim) , absolwentach UAM, dowiaduje się Europa. Przygotowana w angielskiej wersji językowej wystawa "Enigma. Odszyfruj zwycięstwo" była pokazywana w wielu krajach na Zachodzie. Prawdopodobnie trafi również do USA, gdzie odbędzie tournée po tamtejszych uniwersytetach.
Przykład Poznania każe pomyśleć o innej formule promowania ludzi (a przy okazji miasta), którzy przyczynili się do skrócenia II wojny światowej.
Dobrym pomysłem wydaje się stworzenie w Bydgoszczy ośrodka edukacji kryptologicznej i muzeum wywiadu. Kryptologia - nauka o szyfrowaniu, czyli bezpiecznych sposobach przekazywania informacji jest w dobie internetu niezwykle ważną i przyszłościową specjalizacją. Konieczne jednak byłoby zaangażowanie bydgoskich uczelni i unijnych pieniędzy.
Co na to ratusz? - Idea mocniejszego związania dorobku Mariana Rejewskiego z Bydgoszczą to dobry kierunek, zwłaszcza w oparciu o szkołę, której był absolwentem - mówi Piotr Kurek, rzecznik prasowy prezydenta.
Czytaj e-wydanie »
