Cmentarz w Kosowie będzie uporządkowany. Na początek krzewy i trawy, a potem - nagrobki. Zajmie się tym gmina

Gmina przystępuje do uporządkowania jednego z cenniejszych, zachowanych zabytków położonych w naszym regionie. Chodzi o menonicki cmentarz w Kosowie. W tej chwili ta zabytkowa nekropolia znana jest tylko nielicznym.

- I tak do końca to trudno powiedzieć, że to cmentarz menonicki, ponieważ zdecydowania większość tam pochowanych to ewangelicy - podaje Michał Wiśniewski, prezes stowarzyszenia "Lapidaria. Zapomniane cmentarze Pomorza i Kujaw".

Nie zmienia to faktu, że nekropolia jest cenna z historycznego punktu widzenia. - Znajdują się tutaj cenne zabytki sztuki sepulkralnej [związanej z kultem zmarłych - przyp. red.]. - Niektóre na pewno pod ziemią.

W ramach zaplanowanych prac wykonane zostanie m.in. usunięcie krzewów, połamanych gałęzi, zalegających liści oraz zasłaniających nagrobki traw i chwastów.

- To dopiero na początek. Od tego trzeba zacząć, ale na tym nie można skończyć, bo narobimy więcej szkód niż pożytku. Po usunięciu krzewów trzeba będzie oczywiście zrobić inwentaryzację. Planujemy to na przełom 2020/2021 roku. Dopiero potem będzie można zacząć remontować nagrobki. Prace konserwatorskie będą przeprowadzone na pomnikach i elementach kwater. Na koniec konieczne będzie ogrodzenie i myślę jakaś tablica pamiątkowo-informacyjna.

Wraz z chatą w Chrystkowie, zabytkową nekropolią w Przechówku stanowi on ciekawą spuściznę po dawnych mieszkańcach ziemi świeckiej.

O cmentarzu w Kosowie

Michał Wiśniewski, znawca cmentarzy, prezes stowarzyszenia "Lapidaria. Zapomniane cmentarze Pomorza i Kujaw":

- Najstarsze wzmianki o istnieniu cmentarza pochodzą z wilkierza dla wsi Chrystkowo i Kosowo wydanego najprawdopodobniej w tym samym roku co kontrakt osadniczy, czyli w 1722 roku. Wówczas menonici stanowili nieliczną grupę osadników, a zdecydowanie przeważali ewangelicy (luteranie). Kataster pruski z 1772 (taki spis głów rodzin i obywateli płacących podatek) wymienił tylko 4 menonitów (4 głowy rodzin), a z kolei spis menonitów Prus Zachodnich z 1776 roku nie wymienia żadnego, który by mieszkał w Chrystkowie lub Kosowie. Można powiedzieć, że od IV ćwierci XVIII wieku nie było tam menonitów, aczkolwiek przedtem byli.

- Cmentarz w Kosowie ma powierzchnię 0,30 hektara. Chowano tam protestanckich mieszkańców Kosowa, Chrystkowa, Niedźwiedzia i nieistniejącego folwarku Dzikowo. Ewangelicy należeli do zboru w Świeciu, a od 1887 roku do parafii ewangelickiej w Grucznie.

Znajduje się tam przynajmniej 35 nagrobków. Najstarszym jest stela upamiętniająca śmierć właściciela majątku Dzikowo, Davida Hassa i jego dzieci - z 1772. Zachował się też fragment innej steli anonimowej osoby zmarłej w 1780 roku i krzyż mieszkanki Niedźwiedzia zmarłej w 1847 roku. Reszta nagrobków jest późniejsza - od końca XIX wieku do lat 40. XX w.

Kolejny cmentarz

Warto podkreślić, że w ubiegłym roku uporządkowane zostały również 3 inne zabytkowe cmentarze. Wspomniany już w Przechówku, Czapelkach oraz Drozdowie. W tym ostatnim przypadku w pracach uczestniczyli aktywnie uczniowie i nauczyciele Szkoły Podstawowej w Terespolu, druhowie z OSP w Drozdowie oraz sołtys Polskiego Konopatu Henryk Mollus.