Columbo przegrywa z CSI?

Czy taki detektyw miałby jeszcze dzisiaj co robić na miejscu przestępstwa, gdy mamy do dyspozycji najnowsze zdobycze nauki? Okazuje się, że nasze DNA mówi o nas bardzo dużo. Wyznacza nie tylko to, jak wyglądamy, ale w dużym stopniu determinuje też to, jacy jesteśmy i jak się zachowujemy. Odkrycia naukowe pozwalają nam z kodu genetycznego odczytywać wiele tajemnic.

Kopernik miał oczy niebieskie?

Ojciec nowożytnej astronomii miał niebieskie oczy i jasne włosy. Tak wynika z badań genetycznych, które były przeprowadzone na odnalezionych w 2005 roku szczątkach.

Skąd o tym wiemy? Jest to wynik analizy porównawczej DNA. W muzeum w Uppsali znaleziono księgę "Calendarium Romanum Magnum", która należała do Kopernika. Książka trafiła tam jako łup wojenny po potopie szwedzkim. Pomiędzy kartkami, znaleziono kilka włosów. Zbadano mitochondrialne DNA, przekazywane w całości po linii matki. Do analizy wybrano 4 włosy. Okazało się, że dwa włosy i szkielet z katedry fromborskiej należą do tej samej osoby. Istniało więc bardzo duże prawdopodobieństwo, że należały one do Kopernika Analizy wykazały, że w genie o nazwie HERC2 znajduje się mutacja charakterystyczna dla ludzi o niebieskich oczach. Jest też bardzo często spotykana u ludzi o jasnych włosach i jasnej cerze. Jest więc bardzo prawdopodobne, że nasz astronom miał niebieskie oczy i jasne włosy. Czy więc wszystkie portrety Kopernika nie były prawdziwe?

Wygląd to nie wszystko, czyli trochę o genach agresji

DNA nie tylko wyznacza to, jak wyglądamy. W dużym stopniu wpływa też na to, jak się zachowujemy i jakie podejmujemy życiowe decyzje.

Niektóre geny są silniejsze, inne słabsze. Na przykład na niewierność u kobiet wpływają w około 50 procentach, a na skłonność do podejmowania ryzyka w około 38 procentach. Co to oznacza? Tylko tyle, że geny mają na nas duży wpływ. Nie oznacza jednak, że jeśli mamy geny, które sprawiają, że mamy skłonność do jakiś zachować, to tak będziemy postępowali! Geny to tylko część naszej osobowości. To, jak zostaliśmy wychowani, jakie wartości wpaja nam rodzina i otoczenie. Wreszcie to, jacy sami chcemy być - bywa o wiele silniejsze od genów. Jednak z dużym prawdopodobieństwem zapewne kiedyś będzie można określić na podstawie DNA nie tylko jak ktoś wygląda, ale też jak może się zachowywać.

Jak oszukać naukę?

Pytanie jest przewrotne. Nauki nie da się oszukać. Nauka to suche fakty, z którymi się nie dyskutuje. Jednak nie oznacza to, że przestępca nie ma nadal dużej przewagi nad śledczymi, którzy ufają dowodom naukowym. Gdzie tkwi więc haczyk? Wyobraźmy sobie, że nasze DNA wskazuje na to, że mamy jasny kolor oczu. Wystarczą kolorowe szkła kontaktowe w brązowym kolorze, aby zostać wykluczonym z kręgu podejrzanych. Mamy rude włosy? farba zmieni nas w blondynkę. Bujne owłosienie? Wizyta u kosmetyczki pozwoli nam długo cieszyć się gładką skórą. Oczywiście są to tylko sztuczki, które na pewno nie będą skuteczne w dłuższym okresie, ale na pewien czas mogę skierować śledczych na fałszywy ślad.

Columbo czy CSI?

Nigdy nauka zupełnie nie wyeliminuje człowieka. Odkrycia naukowe są tylko wtedy ważne, gdy śledczy potrafią je powiązać ze znanymi faktami i innymi dowodami. Istnieje też coś zupełnie nieuchwytnego, co nazywamy instynktem lub szóstym zmysłem.

Jedno jest pewne. Analiza DNA jest ważna nie tylko w kryminalistyce. Pozwoli nam stworzyć lepsze leki, które będą tworzone dla konkretnego człowieka. Poznać naszą przeszłość i tworzyć lepszą przyszłość. Tylko od nas zależy, jak wykorzystamy te wszystkie odkrycia naukowe.
Przy pisaniu korzystałam z informacji zawartych w kwartalniku "Genetyka i prawo" Zakładu Genetyki Molekularnej i Sądowej Collegium Medicum w Bydgoszczy.