Czy program 500 plus może zostać zawieszony? Mamy opinie eksperta. Rząd też zabiera głos

Czy zawieszenie programu „Rodzina 500+” w dobie kryzysu gospodarczego byłoby prawnie dopuszczalne? – wyjaśnia dr Mateusz Radajewski, prawnik z Uniwersytetu SWPS we Wrocławiu.

Prawa nabyte a Konstytucja RP. Czy 500 Plus może zostać zawieszone?

Co prawda o zasadzie ochrony praw nabytych nie ma mowy wprost w Konstytucji, niemniej Trybunał Konstytucyjny wywiódł ją z treści jej art. 2, który stanowi, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym. Trybunał uznał, że państwo prawne nie może dowolnie pozbawiać swoich obywateli uprawnień, które im wcześniej przyznało.

Zobacz także: Zmiany w programie 500 Plus. 600 plus dla pracujących i bony zamiast pieniędzy? Są pierwsze decyzje!

Podobnej ochronie podlegają też tzw. ekspektatywy maksymalnie ukształtowane, to znaczy sytuacje, w których dana osoba spełnia już wszystkie wymagania dla uzyskania danego prawa, ale nie została jeszcze w tej sprawie wydana oficjalna decyzja. Podobnie w państwie prawnym niedopuszczalne jest, żeby w trakcie podejmowania określonych czasowych przedsięwzięć zmieniały się odnoszące się do nich regulacje (jest to tzw. ochrona interesów w toku).

500 Plus. Ustawowe uregulowanie wypłacania świadczeń

Kwestię wypłat świadczeń w ramach programu „Rodzina 500+” określa ustawa, która mówi o tym, że świadczenie takie przysługuje do dnia ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Nie oznacza to jednak, że państwo gwarantuje prawo do otrzymywania wypłat przez cały ten okres. W ustawie jest wyraźnie wskazane, że prawo do otrzymywania świadczenia przyznawane jest na co najwyżej rok (do 31 maja każdego roku). Tym samym tylko na ten okres państwo przyznaje oficjalnie prawo, które jako prawo nabyte podlega konstytucyjnej ochronie.

Ustawa nie przyznaje natomiast żadnych gwarancji uzyskiwania tego świadczenia aż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Czy to jednak oznacza, że państwo nie może w żadnym wypadku zawiesić wypłat w ramach programu „Rodzina 500+” nawet w trakcie rocznego okresu, na który są wydawane decyzje? W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego zawsze wskazywano, że ochrona praw nabytych, ekspektatyw oraz interesów w toku nie jest absolutna. Możliwe jest jej ograniczenie, gdy przemawiają za tym ważniejsze wartości konstytucyjne, takie jak np. konieczność ochrony finansów publicznych. Jeśliby się okazało, że ochrona praw przyznanych obywatelom skutkować będzie zapaścią budżetu, dopuszczalne jest ich ograniczenie, a nawet odebranie. Analogicznie, gdy jest to konieczne, możliwe jest modyfikowanie reguł odnoszących się do interesów w toku.

Co dalej z programem 500 plus?

Nie ma konstytucyjnych gwarancji, że program „Rodzina 500+” będzie w najbliższej przyszłości kontynuowany bez zakłóceń.

Na początku pandemii Minister Rodziny Marlena Maląg podczas prezentacji Tarczy Antykryzysowej powiedziała, że od 4 lat rodzina jest w centrum zainteresowania polskiego rządu.

- Chciałabym zapewnić, że programy takie jak 500+ i "Dobry Start" będą realizowane - uspokoiła.

Zgodnie z zapewnieniami rządu, 500 plus oraz wszystkie inne świadczenia pozostają bez zmian. Zapewnił o tym premier Mateusz Morawiecki: - Wszystkie świadczenia, które do tej pory zostały wypracowane przez rząd, jak Rodzina 500 plus,** Emerytura Plus są utrzymane w mocy.

Już przed pandemią koronawirusa rząd poinformował jednak, iż programów typu "plus" będzie jednak mniej. Zastąpić je mają inne pomocowe rozwiąania.