Emerytury dla nauczycieli. Nauczyciele mogą skorzystać z kilku wariantów

Nauczyciele, którzy urodzili się po 1948 roku, mają kilka możliwości, by przejść na emeryturę szybciej niż przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Mogą starać się o:

• emeryturę nauczycielską, przyznawaną na podstawie Karty Nauczyciela,
• nauczycielskie świadczenie kompensacyjne,
• emeryturę z tytułu wykony-wania pracy w szczególnym charakterze,
• emeryturę pomostową.

W dzisiejszym poradniku wyjaśniamy kiedy nauczycielowi należy się emerytura z Karty Nauczyciela, a kiedy nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Dla kogo emerytura z Karty Nauczyciela?

O emeryturę nauczycielską na podstawie Karty Nauczyciela mogą starać się nauczyciele, wychowawcy lub inni pracownicy pedagogiczni placówek wymienionych w Karcie Nauczyciela, jeśli spełnią kilka warunków.

Po pierwsze na dzień 31 grudnia 2008 roku muszą mieć co najmniej 30 lat pracy, w tym co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej co najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć. W przypadku nauczycieli szkół, placówek, zakładu specjalnego lub zakładu poprawczego czy schroniska dla nieletnich okres 30 lat zostaje skrócony do 25 lat, w tym co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej w szkolnictwie specjalnym wykonywanej co najmniej w połowie obowiązkowego wymiaru zajęć.

Po drugie nauczyciel nie może być członkiem otwartego funduszu emerytalnego albo za pośrednictwem ZUS musi złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE na dochody budżetu państwa.

- I najważniejszy warunek, jaki trzeba spełnić, by uzyskać prawo do emerytury nauczycielskiej, to rozwiązanie wszystkich stosunków pracy w charakterze nauczyciela - zaznacza Krystyna Michałek, regionalny rzecznik ZUS województwa kujawsko-pomorskiego. - I najważniejszy warunek, jaki trzeba spełnić, by uzyskać prawo do emerytury nauczycielskiej, to rozwiązanie wszystkich stosunków pracy w charakterze nauczyciela - zaznacza Krystyna Michałek, regionalny rzecznik ZUS województwa kujawsko-pomorskiego.

Nauczyciel może też otrzymać emeryturę nauczycielską, gdy stosunek pracy zostanie:

• rozwiązany z inicjatywy dyrektora szkoły z powodu całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć,
• wygaśnie z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym bądź na skutek odmowy podjęcia pracy w razie zaistnienia możliwości przywrócenia nauczyciela do pracy w okresie pozostawania w stanie nieczynnym,
• rozwiązany lub wygaśnie w przypadkach, gdy nie jest możliwe dalsze zatrudnienie w gimnazjum w związku ze zmianami organizacyjnymi powodującymi wygaszanie kształcenia w gimnazjach.

Nauczyciele, którzy chcą przejść na emeryturę z Karty Nauczyciela, wniosek o emeryturę muszą złożyć przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego (60 lat kobiety, 65 lat mężczyźni). Jeżeli wniosek o emeryturę nauczycielską złożą po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, ZUS przyzna emeryturę z tytułu ukończenia tego wieku.

Kiedy należy się nauczycielskie świadczenie kompensacyjne?

Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne jest rodzajem świadczenia przedemerytalnego dla nauczycieli i wychowawców. Przysługuje tylko do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego lub uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury.

O nauczycielskie świadczenie kompensacyjne może ubiegać się osoba, która bezpośrednio przed złożeniem wniosku pracowała jako nauczyciel, wychowawca lub inny pedagog, w następujących placówkach:

• publicznych i niepublicznych przedszkolach,
• szkołach publicznych i niepublicznych o upraw-nieniach szkół publicznych,
• publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego,
• młodzieżowych ośrodkach wychowawczych,
• młodzieżowych ośrodkach socjoterapii,
• specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych,
• specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży, które wymagają specjalnej organizacji nauki oraz szczególnych metod pracy i wychowania,
• ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych, które umożliwiają: dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, które są organizowane na podstawie odrębnych przepisów.
• placówkach, które zapewniają uczniom opiekę i wychowanie w czasie, gdy uczą się poza miejscem, w którym mieszkają na stałe.

Prawo do świadczenia przysługuje osobie, która po rozwiązaniu stosunku pracy w charakterze nauczyciela, a przed przejściem na to świadczenie nie wykonuje żadnej innej pracy ani nie prowadzi działalności gospodarczej.

Jakie warunki musi spełnić nauczyciel?

Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne przyznaje się nauczycielom urodzonym po 31 grudnia 1948 roku, którzy posiadają wymagany staż ubezpieczeniowy, osiągnęli wiek wymagany przez ustawę, który w latach 2019-2020 wynosi dla kobiety 55 lat i dla mężczyzny 58 lat. Z kolei w latach 2021-2022 dla kobiety wynosi 55 lat, a dla mężczyzny 59 lat.

Wspomniany wymagany staż ubezpieczeniowy to co najmniej 30 lat okresów składkowych (w czasie zatrudnienia, prowadzenia działalności gospodarczej) i nieskładkowych (okres chorobowego, świadczenia przedemerytalnego, studiów wyższych), w tym co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej w wymiarze przynajmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Nauczyciele muszą osiągnąć ten okres i wiek najpóźniej na dzień rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.

Kolejnym warunkiem jest rozwiązanie przez nauczyciela stosunku pracy lub jego wygaśnięcie w określonych okolicznościach. Warunek ten jest spełniony zarówno wtedy, gdy stosunek ten został rozwiązany na podstawie złożonego przez niego wypowiedzenia, jak i wtedy, gdy został rozwiązany na podstawie porozumienia stron, ale z wnioskiem wystąpił nauczyciel. Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne przysługuje do czasu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego lub uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury.

Jeśli nauczyciel stara się o świadczenie kompensacyjne, a pracuje w kilku miejscach, to musi rozwiązać wszystkie swoje stosunki pracy bez względu na ich charakter i wymiar czasu pracy.

W jakiej wysokości wypłacane jest świadczenie kompensacyjne?

Wysokość nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ustalana jest indywidualnie i nie może być niższa niż najniższa emerytura, czyli aktualnie 1200 zł brutto. Oblicza się ją dzieląc podstawę obliczenia emerytury (ustalaną na podstawie art. 25. Ustawy o emeryturach i rentach z FUS) przez średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku 60 lat.

Świadczenie kompensacyjne jest wynikiem podzielenia sumy zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego zapisanych na indywidualnym koncie w ZUS przez średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku 60 lat.

Kiedy zawiesza się świadczenie kompensacyjne?

Prawo do świadczenia kompensacyjnego ulega zawieszeniu - bez względu na wysokość uzyskiwanego dochodu - w razie podjęcia pracy (nie tylko w charakterze nauczyciela) w jednostkach wymienionych w art. 1 ustawy Karta Nauczyciela. Mowa tutaj o publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz placówkach doskonalenia nauczycieli, zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich i publicznych kolegiach pracowników służb społecznych.

Jeżeli nauczyciel uzyskuje się przychód z innej pracy lub z działalności, to prawo do świadczenia kompensacyjnego ZUS zawiesi lub zmniejszy na zasadach przewidzianych dla emerytur i rent.

Zmniejszenie świadczenia następuje po przekroczeniu 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia, a zawieszenie po przekroczeniu 130 proc. Obecne limity dorabiania obowiązują od 1 czerwca do 31 sierpnia 2020 roku. 70 proc. przeciętego miesięcznego wynagrodzenia to 3732,10 zł, 130 proc. - 6931 zł.