Formy ochrony przyrody w województwie kujawsko-pomorskim

Parki krajobrazowe

W myśl obowiązującej ustawy o ochronie przyrody, parki krajobrazowe są obszarem chronionym ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe. Celem ich utworzenia jest zachowanie i upowszechnianie tych wartości w warunkach racjonalnego gospodarowania. Parki krajobrazowe nie są obszarami wyłączonymi z eksploatacji gospodarczej, jednakże gospodarka poddana jest pewnym ograniczeniom, które zapewniają trwałe zachowanie ww. wartości.

Parki krajobrazowe województwa kujawsko-pomorskiego są podstawą tzw. wielkoobszarowej ochrony przyrody, zapewniającej zachowanie różnorodności siedliskowej i gatunkowej oraz zbliżonych do naturalnych warunków rozwoju zbiorowisk roślinnych i fauny. Skupiają obszary o względnie najniższym poziomie zanieczyszczenia środowiska nie tylko w naszym regionie, co tworzy bardzo dobre warunki do produkcji rolniczej oraz wypoczynku.
W regionie Pomorza i Kujaw utworzono 9 parków krajobrazowych, zajmujących łącznie 232 762,8 ha ogólnej powierzchni województwa, co stanowi 13% (krajowy wskaźnik wynosi 8%). Są to: Brodnicki Park Krajobrazowy, Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy, Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy, Krajeński Park Krajobrazowy, Nadgoplański Park Tysiąclecia, Tucholski Park Krajobrazowy, Wdecki Park Krajobrazowy oraz Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego.

Rezerwaty przyrody

Rezerwaty przyrody są obiektami o różnej wielkości, wyłączonymi z eksploatacji gospodarczej w celu zachowania wartościowych, zwykle naturalnych lub mało zmienionych przez człowieka ekosystemów, a rzadziej - stanowisk roślin i zwierząt lub elementów przyrody nieożywionej. W województwie kujawsko-pomorskim większość stanowią rezerwaty częściowe, w których możliwe lub nawet wskazane są różne zabiegi gospodarcze, np. leśne prace pielęgnacyjne, "pomagające" przyrodzie w utrzymaniu stanu zgodnie z wyznaczonym celem ochrony.
W regionie kujawsko-pomorskim utworzono 92 rezerwaty przyrody o łącznej powierzchni 17 375,3 ha. Wśród nich znajdują się rezerwaty:
- faunistyczne (743,7 ha), np. "Jezioro Miedźno", "Reptowo",
- krajobrazowe (12 604,3 ha), np. "Dolina Osy", "Dolina rzeki Brdy",
- leśne (1 995,2 ha), np. "Jamy",
- torfowiskowe (599,3 ha), np. "Okonek",
- florystyczne (203,7 ha), np. "Czarny Bryńsk",
- wodne (928,1 ha), np. "Jezioro Zdręczno",
- stepowe (49,0 ha), "Zbocza Płutowskie",
- przyrody nieożywionej (250,2 ha),
- słonoroślowe (1,8 ha).

Część rezerwatów podlega ochronie ścisłej, co oznacza wykluczenie ingerencji człowieka. Wstęp do takich rezerwatów możliwy jest tylko za zgodą Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody. Do rezerwatów ścisłych należą:
- "Cisy Staropolskie im. L. Wyczółkowskiego", dla ochrony najliczniejszego skupiska cisa na stanowisku naturalnym,
- "Linje", dla ochrony brzozy karłowatej Betula nana,
- "Szumny Zdrój", dla ochrony fragmentu lasu mieszanego, pociętego wąwozami źródliskowymi z bogatym runem,
- "Płutowo", dla ochrony lasu mieszanego na zboczach doliny,
- "Stręszek", dla ochrony zespołu roślinności torfowiskowo-bagiennej,
- "Nadgoplański Park Tysiąclecia", dla ochrony siedlisk ptactwa wodno-błotnego.
Obszary chronionego krajobrazu
W granicach województwa kujawsko-pomorskiego zostały wyznaczone 34 obszary chronionego krajobrazu o łącznej powierzchni 338 504,20 ha. Zalicza się do nich tereny wyróżniające się krajobrazowo, o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowych w szczególności z uwagi na możliwości zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką albo ze względu na istniejące lub odtwarzane korytarze ekologiczne. Gospodarowanie na tych terenach, podobnie jak w parkach krajobrazowych, podlega niewielkim ograniczeniom. Ochronie podlegają zarówno przyrodnicze, jak i kulturowe elementy krajobrazu. Na tych obszarach ze szczególną uwagą podchodzi się do gospodarki wodno-ściekowej i problemu zagospodarowania odpadów.
W województwie kujawsko-pomorskim najwięcej tego typu form znajduje się w dolinach rzecznych Wisły, Brdy, Drwęcy i Osy oraz na terenie Borów Tucholskich, np. "Obszar Zalewu Koronowskiego", "Obszar torfowiskowo-jeziorno-leśny Zgniłka - Wieczno - Wronie".

Pomniki przyrody

Pomniki przyrody są pojedynczymi tworami przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupieniami, mającymi szczególną wartość naukową, historyczno-pamiątkową i krajobrazową. Twory te odznaczają się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów przyrody. Na obszarze województwa znajduje się około 2 000 pomników przyrody, do których zalicza się m.in. pojedyncze drzewa, skupienia drzew, aleje przydrożne, głazy narzutowe, itp.
Pomniki przyrody na terenie Pomorza i Kujaw rozmieszczone są nierównomiernie; najbogatsze pod tym względem są powiaty: świecki, bydgoski, tucholski, nakielski, grudziądzki i inowrocławski.

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe to fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego, zasługujące na ochronę ze względu na walory widokowe lub estetyczne (np. Torfowisko Messy, Dolina rzeki Ryszki, Słupski Gródek nad Osą). W województwie zajmują łącznie powierzchnię 7 479,30 ha.

Użytki ekologiczne

Użytki ekologiczne są zasługującymi na ochronę pozostałościami ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. W województwie wyznaczono 1 841 takich obiektów, na łącznej powierzchni 6 907,40 ha. Pomorze i Kujawy należą do regionu zajmującego czołowe miejsce pod względem liczby uznanych użytków ekologicznych. Są to głównie śródleśne bagna, torfowiska, łąki, wąwozy, kępy drzew i krzewów, oczka wodne itp. Największe obszarowo użytki ekologiczne występują w gminach: Sępólno Krajeńskie, Warlubie, Cekcyn, Koronowo, Więcbork i Sośno.

Natura 2000

Województwo kujawsko-pomorskie uczestniczy w tworzeniu Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, tj. sieci obszarów chronionych na terenie Unii Europejskiej. Celem wyznaczania tych obszarów jes