Instalacja fotowoltaiki i przyłączenie do sieci. Zostań prosumentem - co, jak i gdzie [poradnik]

Zacznijmy od wyjaśnienia kilku ważnych pojęć...

Kim jest PROSUMENT? To PROdukujący prąd konSUMENT - czyli osoba, która produkuje prąd z odnawialnych źródeł energii (OZE) i jednocześnie zużywa go na własne potrzeby - wyjaśnia URE. Kto może zostać prosumentem? Przede wszystkim odbiorca w gospodarstwie domowym, ale także np. wspólnoty mieszkaniowe i przedsiębiorcy.

Co to są odnawialne źródła energii? W skrócie OZE. To urządzenia, które przetwarzają energię słońca, wiatru, wody i energię geotermalną na energię elektryczną potocznie zwaną „prądem” - tego pojęcia będziemy używać dalej.

Zobacz też wideo-rozmowę z ekspertem: Dlaczego warto zainstalować fotowoltaikę

Czym jest fotowoltaika? Fotowoltaika (w skrócie „PV” z ang. „Photovoltaics”) to odnawialne źródło energii, które przetwarza światło słoneczne na prąd. Produkując prąd nie emituje przy tym CO2 ani spalin, nie powoduje hałasu, nie wymaga dostarczania paliwa. Jest dość odporna na warunki atmosferyczne. Jest praktycznie bezobsługowa. Nie wymaga dużej ingerencji w budynek, na którym ma być zainstalowana.

Jak działa fotowoltaika? Składa się ona z: paneli fotowoltaicznych, inwertera oraz łączących je przewodów. Poniżej przedstawiamy uproszczony schemat działania systemu fotowoltaicznego.

Źródło: URE

Na pracę fotowoltaiki wpływają przede wszystkim:

• temperatura,
• cień i brud,
• miejsce zainstalowania,
• wiek.

W skrócie "OSD". To właściciel, który odpowiada za pracę sieci elektroenergetycznej, do której przyłączony jest twój obiekt (dom lub mieszkanie. Największymi takimi operatorami są: Enea Operator, Energa Operator, innogy Stoen Operator, PGE Dystrybucja i Tauron Dystrybucja.

Fotowoltaika jest jednym z najszybciej rozwijających się sektorów Odnawialnych Źródeł Energii w Polsce i na świecie. W naszym kraju potencjał rozwoju jest ogromny, choć jeszcze nie w pełni wykorzystany. Z raportu „Rynek Fotowoltaiki w Polsce” opublikowanego przez Instytut Energii Odnawialnej wynika, że w 2040 r. instalacje fotowoltaiczne w polskim systemie elektroenergetycznym będą miały łączną moc 20 GW (gigawatów), a to oznacza, że będą stanowiły 25 proc. całkowitej mocy zainstalowanej. To dopiero prognozy, ale mają szansę się ziścić, ponieważ coraz większa liczba Polaków planuje mikroinstalacje. Przekonują ich nie tylko mniejsze koszty zużycia energii, ale również kwestie ekologiczne.

- W ostatnich miesiącach do operatorów systemów dystrybucyjnych zgłasza się olbrzymia liczba klientów, którzy chcą zostać prosumentami. Tylko w pierwszym półroczu 2020 r. OSD przyłączyły do sieci prawie 109 tys. mikroinstalacji o mocy ponad 742 MW (megawatów). W porównaniu do końca 2019 r. daje to przyrost liczby mikroinstalacji o ponad 70 proc. oraz wzrost mocy mikroinstalacji o ponad 74 proc - zaznaczał niedawno Robert Zasina, prezes Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej (PTPiREE).

Tylko w maju 2020 r. moc zainstalowanych instalacji fotowoltaicznych przekroczyła 1950 MW (megawatów). Pandemia i spowolnienie gospodarcze nie zatrzymało rosnącego trendu. W samym pierwszym kwartale 2020 r. do sieci przybyło 300 MW. Poprzedni rok też był rekordowy. W całym 2019 roku zainstalowano 640 MW nowych mocy, czyli 3 razy więcej niż w 2018 - wynika z raportu „Rynek Fotowoltaiki w Polsce 2020”.

Z badania opinii, które przeprowadził Smartney wynika, że pojęcie „smart home” („inteligentny dom” czy „automatyka domowa”) jest coraz bliższe Polakom. Blisko 20 proc. z nich korzysta z rozwiązań „smart home” takich jak sterowanie temperaturą, oświetleniem, czy systemami zapewniającymi ciepło (m.in. fotowoltaiką). Sprytne rozwiązania, które pomagają w codziennym domowym życiu opierają się o nowoczesne technologie, ale nie tylko. Celem „smartnych” rozwiązań jest nie tylko wygoda, ale również większa efektywność i optymalizacja kosztów. A w tym aspekcie prym wiedzie fotowoltaika.

Jak wyliczyli eksperci z Laboratorium Fotowoltaiki Politechniki Warszawskiej, czteroosobowe gospodarstwo domowe – dzięki zainstalowaniu ogniw fotowoltaicznych - mogłoby obniżyć rachunek za energię z 2475 zł (rocznie) do 275 zł.

• Wydajność elektryczna paneli spada w trakcie ich użytkowania – szacuje się, że w ciągu roku od 0,5 do 1 proc.,
• Po zakończeniu eksploatacji (np. uszkodzeniu, zużyciu itd.) panele należy zutylizować/poddać recyklingowi,
• Przy zbyt dużej mocy fotowoltaik zainstalowanych na danym obszarze, w okresach dużego nasłonecznienia może nastąpić samoczynne ich wyłączanie lub ograniczenie produkcji,
• W przypadku braku zasilania z sieci energetycznej - fotowoltaika przestaje pracować. Jest to wymóg bezpieczeństwa, który musi spełniać każda fotowoltaika, aby uniknąć m.in. porażenia prądem elektrycznym, uszkodzenia urządzeń gospodarstwa domowego itp. Istnieją rozwiązania fotowoltaiki, które mogą pracować w trakcie braku zasilania z sieci energetycznej, lecz muszą one być wyposażone w dodatkowe zabezpieczenia oraz urządzenia, które m.in. spowodują automatyczne odłączenie Twojej instalacji domowej od sieci energetycznej.

• Ile paneli fotowoltaicznych zainstalować,
• Jaki inwerter (falownik) wybrać: jednofazowy czy trójfazowy,
• Ile kosztuje instalacja fotowoltaiczna,
• Jakie wymagania powinna spełniać fotowoltaika,
• Jak zainstalować fotowoltaikę,
• Co jeżeli będziesz produkować więcej prądu niż zużywasz,
• Jak przyłączyć fotowoltaikę.

Zobacz również wideo: 1. odcinek programu Fotowoltaika

Co oznacza system on-grid i off-grid? Gdzie można sprawdzić uprawnienia instalatora? W którą stronę powinny być skierowane panele i o czym nie można zapomnieć podczas montażu? Skąd wziąć pieniądze na montaż? Podpowiadają eksperci firmy Smartney:
[lista]
[*] Złóż wniosek - Jeżeli chcesz stworzyć instalację fotowoltaiczną złóż wniosek do przedsiębiorstwa energetycznego. To gwarancja przyłączenia instalacji do sieci elektroenergetycznej. Treść wniosku znajdziesz na stronie internetowej przedsiębiorstwa zajmującego się przesyłem lub dystrybucją energii elektrycznej. Do wniosku dołącz plan zabudowy na mapie, dokumentację techniczną dotyczącą parametrów pracy urządzeń, wypis miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu lub decyzję o warunkach zagospodarowania terenu i zabudowy.

[*] Dobierz materiały - Mikroinstalacja to inwestycja na lata. Dobierz odpowiednie materiały; możesz korzystać zarówno z dostawców polskich i zagranicznych. Na instalację składają się: panele fotowoltaiczne, inwerter, system mocowania, zabezpieczenia i przewody, a także koszty montażu i konfiguracji. Tworzenie takich instalacji jest przedsięwzięciem dość kosztownym, ale możesz sporo zaoszczędzić na zakupie energii. Pamiętaj: koszy instalacji zwracają się dopiero po 10 latach jej użytkowania. Główną część wydatków stanowią moduły fotowoltaiczne; niekiedy do ponad 50 proc. inwestycji. Dlatego warto zwrócić uwagę na jakość materiału i termin gwarancji: zazwyczaj powinno to być kilkanaście lat.

[*] Wybierz system - Instalację fotowoltaiczną możesz przyłączyć do sieci energetycznej lub z tego zrezygnować. W przypadku podłączenia (on-grid) - nadwyżka produkowanej energii jest przekazywana do sieci co umożliwia sprzedaż energii. Jednak w przypadku przerw w dostawie prądu, nie będziesz mógł z niej korzystać. W przypadku braku podłączenia (off-grid) - nadwyżki energii będą magazynowane w akumulatorach, będziesz mógł z niej korzystać, ale nie będziesz mógł jej odsprzedawać. System off-grid jest droższy od systemu on-grid ze względu na koszty akumulatora.

[*] Znajdź instalatora - Znajdź instalatora, który zagwarantuje poprawny montaż mikroinstalacji. Jego uprawnienia możesz potwierdzić w rejestrach, prowadzonych przez Urząd Dozoru Technicznego. Dostęp do rejestru możliwy jest poprzez stronę internetową urzędu.

[*] Znajdź finansowanie - Zanim zaczniesz instalację dowiedz się jak możesz ją sfinansować. Jedną z opcji może być program „Mój Prąd”, dzięki któremu można uzyskać dofinansowanie do instalacji fotowoltaicznej. Warto pamiętać, że dotacja może pokryć maksymalnie 50 proc. kosztów kwalifikowanych, a wysokość dofinansowania nie może przekroczyć 5 tys. zł na jedno przedsięwzięcie.

[*] Zainstaluj mikroinstalację - Instalator ma dokonać montażu mikroinstalacji zgodnie z dokumentacją techniczną. Pamiętaj jednak, że panele fotowoltaiczne powinny być odpowiednio nachylone i skierowane na południe, by uzyskać maksymalne nasłonecznienie w ciągu dnia. Mikroinstalacji nie wolno zasłaniać – fotoogniwa muszą znajdować się w odpowiedniej odległości lub powyżej słupów, drzew i kominów.[lista]

W instalacji elektrycznej przygotuj dodatkowe miejsce pod zabudowę układu pomiarowego do rejestracji energii wytworzonej w mikroinstalacji (energia brutto). Powinien się tam znajdować rozłącznik/wyłącznik na przewodach zasilających przed oraz za licznikiem w obrębie tablicy licznikowej. Umożliwi to beznapięciową obsługę układów pomiarowo-rozliczeniowych.

• Poinformuj dystrybutora - Po udanej instalacji powiadom dystrybutora co najmniej 30 dni przed jej planowanym uruchomieniem. Aby zgłosić przyłączenie wypełnij stosowne zgłoszenie (wzory druków są publikowane na stronach internetowych dystrybutorów). Zgłoszenie powinno zawierać m.in. dane odbiorcy końcowego (czyli Twoje), dane obiektu, na którym zainstalowano mikroinstalację i dane techniczne. Wypełnione zgłoszenie dostarcz do Punktu Obsługi Klienta (POK) lub prześlij pocztą. Po weryfikacji zgłoszenia mikroinstalacji, dystrybutor prześle Ci informację o możliwości zawarcia umowy.
• Podpisz umowy - Po otrzymaniu informacji o możliwości zawarcia umowy, podpisz ją z dystrybutorem - na jej podstawie możliwe będzie przesyłanie energii elektrycznej wytworzonej w mikroinstalacji. Chcąc sprzedawać energię elektryczną wprowadzaną do sieci z mikroinstalacji, pamiętaj także o podpisaniu umowy sprzedaży.
• Wytwarzaj i korzystaj - Po zawarciu umowy o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej, dystrybutor w uzgodnionym terminie zamontuje układy zabezpieczające i pomiarowo – rozliczeniowe, a energia z mikroinstalacji trafi do sieci. Nie korzystaj z mikroinstalacji przed zamontowaniem układów pomiarowo-rozliczeniowych, bo później może dojść do błędnych wskazań.

Urząd Regulacji Energetyki (URE) wraz z zrzeszonymi w Polskim Towarzystwie Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej (PTPiREE) spółkami: Enea Operator, Energa-Operator, innogy Stoen Operator, PGE Dystrybucja oraz Tauron Dystrybucja opracowały „Przewodnik prosumenta w gospodarstwie domowym” [link].

Publikacja jest adresowana do odbiorców w gospodarstwach domowych zainteresowanych zakupem i zainstalowaniem fotowoltaiki, czyli prosumentów. Wykorzystaliśmy jego fragmenty w powyższym tekście.