Jubileusz wielkopolskiego miasteczka o bogatej historii

Zadziwiająca rozwiązaniami technicznymi przyklasztorna latryna.
(fot. fot. autor)

Namawiamy, aby nadrobić zaległości. Dobrym pretekstem może być fakt, iż ten usytuowany nad Wartą stary gród o królewskim rodowodzie świętuje dostojny jubileusz 750-lecia lokacji.

Malarski pejzaż
Pyzdry, pod względem administracyjnym należące do powiatu wrzesińskiego (woj. wielkopolskie), leżą na skarpie w pradolinie Warty. Mieszkańcy ponad 3-tysięcznego miasteczka z dumą przekonują, że oglądana z góry wijąca się rzeka wraz z przyległymi łąkami i lasami "maluje" jeden z najpiękniejszych krajobrazów w Wielkopolsce. Pewnie i z tego powodu przed wiekami powstało tu miasto, co w 1257 r. - a więc 750 lat temu - potwierdził nadaniem prawa lokacyjnego Bolesław Pobożny. Miasto rozwijało się dynamicznie, korzystając z położenia na przecięciu się ważnych średniowiecznych szlaków handlowych Toruń - Wrocław i Kalisz - Poznań.

W tamtym czasie Pyzdry uważane były za jeden z czterech najważniejszych ośrodków miejskich w Wielkopolsce. Wielkie zasługi dla jego rozwoju poniósł Przemysł II, wyposażając je w liczne przywileje oraz Władysław Jagiełło, nadając w 1403 r. prawo magdeburskie.

Niezwykła latryna
Podobnie jak innych miast polskich, także Pyzdr nie oszczędzały dziejowe nawałnice - nadwarciański gród był wielokrotnie niszczony. W odbudowie pomagał mu m.in. król Kazimierz Wielki, a życzliwością otaczali także inni władcy. Nic więc dziwnego, że pyzdrzanie mocno akcentują te historyczne momenty, promując się z okazji obchodów tegorocznego jubileuszu sloganem "Pyzdry - królewskie miasto nad Wartą".

Mimo wojennych burz i kataklizmów, zachowało się kilka zabytkowych obiektów - świadków dumnej przeszłości grodu. To przede wszystkim średniowieczny kościół farny, pozostałości dawnego zamku i pofranciszkański klasztor z XIV w. W jego wschodnim skrzydle mieści się Muzeum Ziemi Pyzdrskiej z wieloma ciekawymi eksponatami, z których najstarsze pochodzą z epoki kamienia. Na dziedzińcu przed muzeum możemy podziwiać... przyklasztorną latrynę, która jest jednym z nielicznych zachowanych tego typu przybytków w Polsce. Zastosowane w niej rozwiązania konstrukcyjne świadczą o wysokim poziomie ówczesnej myśli technicznej. Nie wdając się w zawiłe szczegóły podkreślmy, że dzięki systemowi kanałów była to latryna ekologiczna, bo samoczyszcząca się.

Jubileuszowa inscenizacja
Z okazji 750-lecia nadania praw miejskich (zauważmy, że podobny jubileusz świętuje Kraków), w czerwcu w Pyzdrach odbyło się wiele ciekawych imprez, z efektowną inscenizacją przybycia Bolesława Pobożnego i aktu lokacji jako punktem najbardziej widowiskowym.

Czytelnikom, zastanawiającym się, skąd wzięła się oryginalna nazwa nadwarciańskiego miasteczka wyjaśniamy, że najprawdopodobniej pochodzi ona od łacińskiego słowa pistrinum, jakim określano młyn poruszany stąpaniem.

Historycy przypuszczają, że grodzisko położone nad rzeką musiało być silnym ośrodkiem młynarskim.