Kurzętnickie misterium ma skromną tradycję, ale co roku coraz większą widownię. Obok nowomieszczan, mieszkańców Kurzętnika, przyjeżdżają także mieszkańcy Iławy, Brodnicy, Działowa, nawet z Torunia i Rypina. Teren dla tej inscenizacji znakomity - wzgórza, strome podejścia.
W dalekiej przeszłości Inscenizacją misteriów zajmowały się przede wszystkim miejskie organizacje cechowe, a także specjalne bractwa - choćby słynne Bractwo Męki Pańskiej, działające od 1380 w Paryżu.
Polska tradycja Misterium Męki Pańskiej sięga czasów odległych. W literaturze polskiej misterium było reprezentowane m.in. przez średniowieczną "Historyę o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim" złożoną przez Mikołaja z Wilkowiecka. Misteria zanikły w okresie reformacji, a odrodziły się dopiero w XX wieku.
Według portalu "Wikipedia" misterium to dramat liturgiczny - średniowieczna odmiana dramatu wywodząca się z liturgii Kościoła Katolickiego.
Charakteryzują go krótkie przedstawienia, których tematyka wiązała się przede wszystkim z dwoma największymi świętami roku liturgicznego - Bożym Narodzeniem i Wielkanocą.
