Program "Czyste Powietrze" - reaktywacja. Gminy mogą dostać pieniądze za każdego beneficjenta

Stary program został zawieszony z powodu wielu nadużyć, sztucznego zawyżania kosztów kwalifikowanych i przez to nieuprawnionego wyprowadzania pieniędzy z Narodowego Funduszu.

Teraz program "Czyste Powietrze" ma być znacznie szczelniejszy, lepiej nadzorowany, wyeliminowane mają być koszty nieproporcjonalne do cen rynkowych. Nowym źródłem finansowania będzie Fundusz Modernizacyjny.

O dofinansowanie będzie się mógł ubiegać właściciel nieruchomości od co najmniej 3 lat, zaś pieniądze będzie mógł otrzymać tylko na jeden budynek lub lokal mieszkalny.

- Dajcie szansę swoim beneficjantom! - zaapelował do gmin z województwa kujawsko-pomorskiego Robert Gajda, wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Aby zachęcić jak najwięcej gmin do udziału w nowej edycji rządowego programu "Czyste Powietrze", Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) w Toruniu zorganizował w poniedziałek (17 marca) konferencję online.

Gminne wsparcie w roli operatora programu ma na celu dotarcie w szczególności do osób starszych i ubogich energetycznie. Te grupy z jednej strony narażone są na nierzetelnych wykonawców, z drugiej - często są wykluczone cyfrowo.

Nabór samorządów do roli operatora ogłasza wspomniany WFOŚiGW w Toruniu. Porozumienie operatorskie mogą podpisać wszystkie gminy, zarówno te, które wcześniej współpracowały przy realizacji programu "Czyste Powietrze", jak i te które tego nie robiły.

Jak wyjaśnił Grzegorz Boroń, prezes Wojewódzkiego Funduszu - na 1700 zł za skuteczne wsparcie każdego beneficjenta mogą liczyć gminy, które podejmą się roli operatora programu. Nabór będzie prowadzony w trybie ciągłym - I etap do 21 marca tego roku, II etap do 30 czerwca.

Gminy, które do 21 marca 2025 roku zgłoszą się do pełnienia roli operatora i zawrą porozumienie z WFOŚiGW w Toruniu, mogą dodatkowo liczyć na pakiet specjalnych szkoleń i dołączenie do zespołu, który wypracuje najskuteczniejsze praktyki i zasady dalszej formuły wdrażania operatorów do programu "Czyste Powietrze".

Podpisywanie pierwszych porozumień operatorskich przewidywane jest do 31 marca.

Operator programu "Czyste Powietrze" (czyli gmina, która doń przystąpiła) będzie oferował pełną opiekę i wsparcie każdemu beneficjentowi - mieszkańcowi gminy (czyli osobie starającej się o dofinansowanie) i to już od podjęcia decyzji o realizacji inwestycji, przez proces inwestycyjny, aż do jego zakończenia i rozliczenia umowy o dofinansowanie.

Za swoją pracę gminom wypłacane będzie łącznie 1700 zł w formie zryczałtowanego dofinansowania za jedno przedsięwzięcie doprowadzające do wymaganego standardu energetycznego, w tym:

• 500 zł po zawarciu z WFOŚiGW umowy o dofinansowanie przedsięwzięcia realizowanego przez beneficjenta oraz

• 1200 zł po rozliczeniu dla tego przedsięwzięcia wniosku o płatność końcową.

- Jeśli dana gmina, mimo zgłoszenia się do roli operatora, zrezygnuje z tego, nie poniesie żadnych konsekwencji, a wtedy jej zadania przejmie Wojewódzki Fundusz w Toruniu. To zaś będzie oznaczało, że beneficjenci będą musieli jeździć załatwić sprawy do Torunia – wyjaśnił Robert Gajda.

Dodał, że gmina, która z różnych względów nie chce czy nie może zostać operatorem, ma prawo podpisać porozumienia na obsługę swoich mieszkańców z sąsiednim samorządem.

Zgłoszenie deklaracji gminy do podpisania porozumienia operatorskiego należy przesyłać do WFOŚiGW na adres mailowy: [email protected]. Wzór porozumienia, wraz z załącznikami, dotyczący naboru udostępniony zostanie gminom, które zadeklarują chęć pełnienia roli operatora.

Etap I (ten, za który gmina otrzyma 500 zł) obejmuje następujące zadania:

- identyfikacja potencjalnych odbiorców wsparcia,

- uświadomienie potencjalnym odbiorcom wsparcia potrzeby wymiany nieefektywnego źródła ciepła na paliwo stałe oraz przeprowadzenia termomodernizacji budynku mieszkalnego, ze wskazaniem możliwych rozwiązań technicznych (zawartych w dokumentacji programu) oraz uświadomienie możliwości uzyskania dofinansowania w ramach programu – realizowane poprzez rozmowy (w tym o stanie budynku), spotkania, prezentacje itp.;

- ocena poziomu dofinansowania możliwego do uzyskania (z uwzględnieniem prefinansowania) i wstępne ocena potrzeb budynku, w tym fakultatywna wizytacja budynku w ramach przygotowania do złożenia wniosku o dofinansowanie i zawarcia umowy;

- pomoc w wyborze potencjalnych wykonawców audytu energetycznego oraz dokumentu podsumowującego audyt energetyczny przed realizacją przedsięwzięcia (zgodnie z rejestrem osób uprawnionych do sporządzania Świadectw Charakterystyki Energetycznej, o którym mowa w art. 31 ust. 1 pkt 1 ustawy z 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków);

- pomoc w wyborze potencjalnych wykonawców prac z prefinansowaniem oraz wsparcie przy zawieraniu umów z tymi wykonawcami na podstawie wzoru umowy z wykonawcą, w celu uzyskania dotacji z prefinansowaniem (jeśli dotyczy), przy jednoczesnym zapewnieniu konkurencyjności i przejrzystości procesu wyboru wykonawców, zgodnie z obowiązującymi zasadami i dobrymi praktykami rynkowymi;

- pomoc w wypełnieniu i złożeniu wniosku o dofinansowanie w ramach Programu oraz w trakcie ewentualnej poprawy lub uzupełnienia wniosku do momentu zawarcia umowy o dofinansowanie pomiędzy WFOŚiGW, a odbiorcą wsparcia.

Etap II (1200 zł)

- przekazanie i wyjaśnienie zapisów dotyczących umowy o dofinansowanie;

- pomoc przy wyborze i zawarciu umowy z wykonawcą/wykonawcami (w przypadku prefinansowania – czynność obligatoryjna na I etapie);

- wsparcie w przygotowaniu dyspozycji wypłaty zaliczki z załącznikami (w tym weryfikacja terminów rozpoczęcia i realizacji inwestycji), zgodnie z listą sprawdzającą;

- pomoc w procesie realizowanej umowy, w uzyskiwaniu finansowania w kolejnych etapach oraz prefinansowania przedsięwzięcia zaplanowanego do realizacji;

- pomoc w bieżącym gromadzeniu powstałej dokumentacji realizacji przedsięwzięcia niezbędnej do jego rozliczenia, tj. bieżące kompletowanie niezbędnych załączników do wniosków o płatność składanych w kolejnych etapach realizacji przedsięwzięcia, pilnowanie aby dokumentacja była kompletna i poprawna merytorycznie i formalnie tj. odzwierciedlała stan wykonanych prac oraz nie zawierała braków formalnych np. w zakresie wymaganych podpisów itp.;

- poinformowanie o warunkach programu i obowiązku co do stosowania Listy Zielonych Urządzeń i Materiałów (https://lista-zum.ios.edu.pl/);

- pomoc w monitorowaniu realizacji prac przez wykonawcę, w tym terminowości prowadzonych, zgodnie z warunkami umowy o dofinansowanie i umowy z wykonawcą;

- pomoc w procesie aktualizacji audytu energetycznego oraz wystąpieniu o zmianę warunków umowy dotacji zawartej z WFOŚiGW, pomoc odbiorcy wsparcia w wypełnieniu i złożeniu wniosków o płatność w ramach Programu oraz w trakcie ewentualnej poprawy lub uzupełnienia tych wniosków do momentu wypłaty płatności końcowej temu odbiorcy przez WFOŚiGW;

- pomoc w wyborze potencjalnego wykonawcy świadectwa charakterystyki energetycznej budynku po jego realizacji (zgodnie z rejestrem osób uprawnionych do sporządzania Świadectw Charakterystyki Energetycznej, o którym mowa w art. 31 ust. 1 pkt 1 ustawy z 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków);

- wsparcie w przygotowaniu wniosku o płatność, w tym przygotowanie do rozliczenia końcowego zadania: pomoc w rozliczeniu przedsięwzięcia i potwierdzeniu zakończenia przedsięwzięcia poprzez wypełnienie i podpisanie protokołu zgodnie z wzorem protokołu wizytacji końcowej przez operatora, powiązane z wizytacją na miejscu i dokumentacją zdjęciową zrealizowanych działań;

- operator na bieżąco monitoruje i informuje odbiorcę wsparcia o postępie realizacji wniosku i komunikacji kierowanej ze strony WFOŚiGW;

- gmina jako operator zobowiązana jest wspomóc odbiorcę wsparcia w zgromadzeniu kompletnej i zgodnej z Programem dokumentacji dotyczącej realizacji przedsięwzięcia w ramach programu, która będzie mogła być okazana WFOŚiGW w przypadku kontroli realizacji tego przedsięwzięcia (dotyczy 5-letniego okresu trwałości przedsięwzięcia).

Gmina, która obecnie prowadzi punkt konsultacyjno-informacyjny, a nie zdecyduje się na rolę operatora, będzie mogła nadal prowadzić PKI, przy czym najwyższy poziom dofinansowania w nowej odsłonie programu "Czyste Powietrze" możliwy będzie tylko przez operatora (w przypadku poziomu podwyższonego będzie to opcja do wyboru), a to oznacza, że gmina w ramach PKI nie będzie mogła obsługiwać tej grupy beneficjentów. Jednocześnie dotacja z prefinansowaniem dostępna będzie wyłącznie przez operatora.

Od pracownika gminy działającego w imieniu operatora nie wymaga się wykształcenia inżynierskiego ani kwalifikacji w zakresie audytów itp. Pracownik powinien znać Program "Czyste Powietrze" i jego zasady oraz posiadać kompetencje w zakresie komunikacji z ludźmi.