Świekatowo stało kulturą

Na początku XX wieku Świekatowo liczyło 814 mieszkańców. W 1910 roku zamieszkiwało je 391 mężczyzn i 423 kobiety. W połowie byli to Polacy i Niemcy. Żydzi wyjechali ze Świekatowa w latach 60. i 70. XIX wieku, wraz z wielką falą emigracji do Stanów Zjednoczonych i Niemiec. Wśród mieszkańców przeważali katolicy - 650 osób, w tym 407 Polaków i 243 Niemców. Ewangelikami byli wyłącznie Niemcy.

Zdecydowanie przeważali wtedy mieszkańcy zajmujący się uprawą roli, wśród których wyróżniało się 10 gburów, czyli rolników mających bardzo zamożne gospodarstwa.

Informacje dotyczące upraw w historii Świekatowa zawiera rejestr pomiarowy i bonitacyjny z 1824 roku.

Najpopularniejszy był wówczas owies, obsiewano nim 549, 5 hektarów na 808 hektarów ziemi uprawnej w Świekatowie. Był on uprawiany w dwóch klasach, przeważała druga (382,5 ha). Drugie pod względem zasiewu było żyto (209 ha), a następnie jęczmień (49,5 ha).
Informacji o hodowli zwierząt dostarcza zestawienie 18 najbogatszych gospodarzy z 1835 roku.
Przeważały woły, było ich 39. Każdy gospodarz miał z reguły dwa woły, tylko dwóch po trzy i cztery. Obok koni służyły jako siła pociągowa. Koni było 35, najczęściej po dwa w gospodarstwie.
Największe w Świekatowie było pogłowie owiec, hodowano ogółem 49 sztuk, lecz zajmowało się tym tylko dziewięciu gospodarzy.

Odrębną grupę społeczną na początku XIX wieku tworzyli rzemieślnicy, z reguły jednoosobowi. Byli wśród nich: rzeźnik, piekarz, krawiec, szewc, kołodziej i stolarz. We wsi funkcjonowały też dwie kuźnie i dwa młyny oraz po dwie mleczarnie i cegielnie.

Najstarszymi warsztatami były kuźnie. Po 1815 r. jedną z nich prowadził Carl Teschke. Na przełomie lat 70. i 80. XIX w Świekatowie były trzy kuźnie, prowadzone przez Anastazego Boroszyńskiego, Józefa Laski oraz Johanna Martinsa. Na początku XX wieku właścicielkami kuźni zostały w Świekatowie dwie kobiety: Marian-na Dombek i Katarzyna Kowalkowska.

Ludzie spotykali się w karczmach i gospodach - co najmniej czterech w Świekatowie.

Początkowo prawo do prowadzenia tej działalności miał rotmistrz von Lehmann, właściciel majątku Nowy Jasiniec. Potem karczmy prowadzili Christian Mielke, Carl Buchholz i Franz Hartkopf z Zalesia. W latach 80. XIX wieku dołączyli do nich Jan Iwicki, Johan Wegner, a następnie Antoni Kaszewski, Jan Malicki i Konstancja Wojtak. W latach 1909 - 1913 w Świekatowie działały trzy gospody: Leona Gapińskiego, małżeństwa Ernsta i Berthy Jeschke oraz Józefy Gołębiewskiej.

Elitę stanowili wówczas ksiądz i organista, który był jednocześnie nauczycielem. Ogromnym poważaniem cieszył się też listonosz, prowadzący miejscową placówkę pocztową. Świekatowo należało do grupy zamożniejszych wsi powiatu świeckiego.

Zmieniło się to w okresie II Rzeczpospolitej. Gleby nie były specjalnie urodzajne, co w połączeniu z ogólnie nie najlepszymi warunkami dla osiągania dochodów z rolnictwa oznaczało dla wielu rodzin trudną walkę o zapewnienie sobie egzystencji. Dominowały gospodarstwa rodzinne, kilku i kilkunastohektarowe, było ich 702. Właścicielami większych (ponad 50 hektarów) byli Andrzej Mroziński, Rudolf Neumann, Antoni Putynkowski, Gustaw Raether i Herman Jeszke.

Uprawiano przede wszystkim zboża, głównie żyto oraz ziemniaki, buraki, łubin, seradelę, koniczynę, groch, peluszkę i fasolę.

W okresie międzywojennym charakterystyczną cechą byłą działalność licznych organizacji społecznych. Miały one istotny wpływ na rozwój kultury, życia religijnego i towarzyskiego we wsi.

Najstarszą (od 1896 r.) było Towarzystwo Ludowe, w 1934 r. przemianowane na Katolickie Stowarzyszenie Ludowe. Dzięki staraniom jego wieloletniego prezesa Wojciecha Boćka, w 1929 r. powstało w Świekatowie Towarzystwo Śpiewu "Cecylia", które debiutowało w 1930 r. sztuką "Gdzie jesteś, Panie!".

Wśród najaktywniejszych organizacji społecznych było Towarzystwo Powstańców i Wojaków, inicjator wielu imprez: obchodów rocznic państwowych, zabaw tanecznych, przedstawień zespołów amatorskich, wycieczek, zawodów sportowych, zwłaszcza strzeleckich.

Organizacje Towarzystwa Powstańców i Wojaków miały swoje filie w okolicznych wsiach. Najwcześniej, bo w 1923 roku powstała filia w Janiej Górze, której wieloletnim prezesem był sołtys Antoni Ziętak.

Imprezy organizowane przez poszczególne towarzystwa były okazją do zademonstrowania ich siły.

***
Źródło: dzieje świekatowa i okolic pod red. prof. Włodzimierza Jastrzębskiego.