Rozstanie z pracodawcą może być dla pracownika przykre, szczególnie w obecnej sytuacji na rynku pracy.
Dlatego też przepisy prawa pracy przewidują dla zwalnianych pracowników odprawy i odszkodowania.
Odprawa pieniężna
Odprawa pieniężna przysługująca pracownikowi zwalnianemu z pracy ma mu pomóc przetrwać najtrudniejszy okres, kiedy szuka nowej pracy. Na taką odprawę mogą liczyć jedynie osoby zwalniane z firm zatrudniających co najmniej 20 osób.
Świadczenie to przysługuje tylko pracownikom zwolnionym z przyczyn ich niedotyczących. Bez znaczenia będzie natomiast liczba zwalnianych pracowników.
Odprawa przysługuje zarówno pracownikowi zwalnianemu w ramach zwolnień grupowych, jaki pracownikowi zwalnianemu w trybie indywidualnym.
Wysokość odprawy
Jej wysokość uzależniona jest od tzw. zakładowego stażu pracy, czyli okresu zatrudnienia w firmie, w której dochodzi do zwolnienia. Odprawa jest wypłacana w wysokości:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata,
- dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat,
- trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.
Odprawa pieniężna ustalana jest według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Ustawa określa jednak górną granicę jej wysokości. Nie może ona przekroczyć kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy, czyli w 2009 roku 19 140 zł (1276 x 15).
Skrócenie wypowiedzenia
W celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę pracodawca może skrócić pracownikowi trzymiesięczny okres wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony. Stanowi o tym art. 36 (1) par. 1 Kodeksu pracy. Skrócenie to może dotyczyć tylko pracownika zatrudnionego u danego pracodawcy co najmniej od trzech lat. Pracownikowi można skrócić okres wypowiedzenia, jeżeli wypowiedziano mu umowę z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Okres faktycznego wypowiedzenia umowy o pracę nie może być krótszy niż jeden miesiąc. W takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia.
Odszkodowanie za skrócenie okresu wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony przysługuje niezależnie od odprawy pieniężnej przewidzianej w ustawie o zwolnieniach grupowych.
Za świadectwo pracy
Pracodawca ma obowiązek wydać świadectwo pracy zawsze po rozwiązaniu umowy o pracę. Jeśli pracodawca nie wywiąże się z tego obowiązku w terminie lub wyda pracownikowi niewłaściwe (zawierające błędy) świadectwo pracy, a pracownik poniesie z tego tytułu określoną szkodę, to w myśl art. 99 k.p. przysługuje mu wobec pracodawcy roszczenie o jej naprawienie.
Chodzi tu o szkodę polegającą na niemożności podjęcia zatrudnienia.
Odszkodowanie przysługujące pracownikowi w tym przypadku jest ograniczone do wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z tego powodu, nie dłuższy jednak niż sześć tygodni.
Ekwiwalent za urlop
Ponadto rozstając się z pracownikiem, pracodawca ma obowiązek rozliczenia się z nim z przysługującego mu urlopu wypoczynkowego. Dotyczy to zarówno urlopu zaległego, jak i urlopu przysługującego pracownikowi w danym roku kalendarzowym.
W tym drugim przypadku pracodawca rozlicza urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia pracownika w roku, w którym dochodzi do rozwiązania umowy o pracę.
