Zmiany w urlopach, umowach o pracę, zasiłki, świadczenia. Ekspertki ZUS i OIP wyjaśniają

Zobacz wideo: Takie są skutki wprowadzenia programu 500 plus
[video]39111[/video

Czy pracodawca może zawrzeć ze mną umowę o pracę na czas określony, który będzie dłuższy niż 33 miesiące?
Pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę o pracę na czas określony dłuższy niż 33 miesiące w następujących przypadkach:

1. 1. w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
2. 2. w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym,
3. 3. w celu wykonywania pracy przez okres kadencji,
4. 4. w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie

Jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy. W takiej umowie o pracę zawartej z pracownikiem pracodawca musi wskazać któryś z tych celów lub okoliczności, które świadczą o obiektywnych przyczynach uzasadniających zawarcie takiej umowy. O zawarciu umowy na czas określony w przypadku, gdy ma to służyć zaspokajaniu okresowych potrzeb, pracodawca powinien zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy w formie pisemnej lub elektronicznej wraz ze wskazaniem przyczyn zawarcia takiej umowy, w terminie 5 dni roboczych od dnia jej zawarcia. Niedopełnienie tego obowiązku stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

10 lutego br. złożyliśmy z mężem wniosek do sądu opiekuńczego w sprawie przysposobienia dziecka, które 10 kwietnia tego roku ukończy 14 lat. Jestem zatrudniona jako pracownik i chciałabym skorzystać z zasiłku macierzyńskiego. Czy będę miała do niego prawo?
W związku ze zmianą przepisów, które weszły w życie 1 lutego br., będzie miała pani prawo do zasiłku macierzyńskiego. W tym celu powinna pani złożyć wniosek o udzielenie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego do pracodawcy. Termin na złożenie takiego wniosku to 7 dni od dnia wystąpienia do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka. We wniosku wskazuje pani termin, od którego rozpocznie pani korzystanie z urlopu. Nie może być on późniejszy niż 21 dni od dnia wystąpienia do sądu opiekuńczego. Ponieważ dziecko wkrótce ukończy 14. rok życia, zasiłek macierzyński będzie pani przysługiwał przez gwarantowany okres 9 tygodni.

Czy pracodawca może odmówić mi urlopu na żądanie?
Zgodnie z art. 167 kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Oznacza to, że co do zasady pracodawca obowiązany jest udzielić urlopu na żądanie, jeżeli pracownik skutecznie poinformuje go o zamiarze jego wykorzystania. Odmowa zgody na urlop na żądanie może nastąpić tylko w wyjątkowych przypadkach. Sąd Najwyższy w wyroku z 2009 roku orzekł, iż obowiązek udzielenia urlopu „na żądanie” nie jest bezwzględny, a pracodawca może odmówić żądaniu pracownika ze względu na szczególne okoliczności, które powodują, że jego zasługujący na ochronę wyjątkowy interes wymaga obecności pracownika w pracy.
Urlopów udziela pracodawca, dotyczy to również urlopu na żądanie. Pracownik nie może zatem rozpocząć urlopu na żądanie, dopóki pracodawca nie wyrazi na to zgody.
Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądowym należy wskazać, że w przypadku rozpoczęcia urlopu „na żądanie” przed udzieleniem go przez pracodawcę może być to uznane za nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy, będącą ciężkim naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p.

ZUS odmówił mi prawa do zasiłku chorobowego od 1 lipca 2022 roku do 31 stycznia 2023 roku, bo miałem zaległość w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne w związku prowadzoną działalnością gospodarczą. Zadłużenie spłaciłem 5 lutego tego roku. Choruję nieprzerwanie od 1 lipca 2022 roku z powodu gruźlicy. Czy mogę liczyć na zasiłek chorobowy?
Ponieważ spłacił pan zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne już po upływie 6 miesięcy od 1 dnia, za który ubiegał się pan o zasiłek, prawo do zasiłku za okres od 1 lipca 2022 roku do 4 lutego 2023 roku uległo przedawnieniu. Natomiast od 5 lutego 2023 roku ma pan prawo do zasiłku chorobowego, jednak nie dłużej niż do wyczerpania okresu zasiłkowego w wymiarze 270 dni. Musi pan pamiętać, że okres niezdolności, za który prawo do zasiłku uległo przedawnieniu, podlega wliczeniu do okresu zasiłkowego. Zasiłek powinien pan otrzymać nie później niż w ciągu 60 dni od dnia spłaty całości zadłużenia.

Słyszałam, że wkrótce zmienią się zapisy kodeksu pracy dotyczące umów na okres próbny. Jakie to będą zmiany?
W przypadku umów na okres próbny zmieniony będzie czas ich trwania. Zgodnie z projektem zmian kodeksu pracy zostanie on uzależniony od rodzaju umowy, jaką pracodawca ma zamiar zawrzeć z pracownikiem po zakończeniu okresu próbnego. Tak więc okres próbny nie będzie mógł trwać dłużej niż miesiąc, jeśli pracodawca po jego zakończeniu zamierza zawrzeć umowę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy. Z kolei dla umowy na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy okres próbny nie będzie mógł być dłuższy niż 2 miesiące.
W obu powyższych przypadkach omawiany termin będzie mógł być wydłużony o miesiąc, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem świadczonej pracy. Jeśli pracodawca będzie chciał zawrzeć umowę na czas określony dłuższy niż rok lub na czas nieokreślony, to okres próbny nie będzie mógł być dłuższy niż na 3 miesiące.

Czy wyjazd na rehabilitację z dziećmi pomiędzy okresami orzeczonej niezdolności do pracy może wpłynąć na prawo do zasiłku chorobowego?
Zakład Ubezpieczeń Społecznych kontroluje zwolnienia lekarskie od pracy w zakresie prawidłowości ich wykorzystywania. Podczas takiej kontroli pracownicy ZUS sprawdzają, czy osoba, która przebywa na zwolnieniu lekarskim od pracy, nie wykonuje w tym czasie pracy zarobkowej lub nie wykorzystuje zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem. W przypadku stwierdzenia jednej z tych okoliczności, osoba kontrolowana traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia lekarskiego. Ponieważ planuje pani wyjazd w okresie, na który nie będzie pani miała wystawionego zwolnienia lekarskiego, a tym samym nie będzie się pani ubiegała za ten okres o wypłatę zasiłku chorobowego, nie będzie podstaw do przeprowadzenia takiej kontroli.

Czy to prawda, że po zmianach kodeksu pracy wprowadzony zostanie obowiązek uzasadnienia wypowiedzenia umowy na czas określony przez pracodawcę?
Tak, projektowane zmiany zakładają, że w przypadku wypowiadania umów o pracę zawartych na czas określony pracodawca będzie zobowiązany do podania przyczyny (uzasadnienia) takiego wypowiedzenia. To ważna zmiana, gdyż do tej pory obowiązek taki występował jedynie w przypadku umów o pracę zawartych na czas nieokreślony.

W ubiegłym roku byłem na chorobowym. Czy w tym roku okres zasiłkowy będzie liczony od nowa?
W przypadku ustalania okresu zasiłkowego nie ma znaczenia rok kalendarzowy. Okresy niezdolności do pracy, również te występujące na przełomie roku kalendarzowego, są zliczane do jednego okresu zasiłkowego, jeżeli występują w ciągłości oraz jeżeli przerwa pomiędzy kolejnymi okresami niezdolności nie przekracza 60 dni.

Co z pracą zdalną? Czy coś się zmieniło lub wkrótce zmieni w tym zakresie?
Faktycznie czekają nas zmiany w zakresie pracy zdalnej. 7 kwietnia 2023 roku wchodzą w życie przepisy kodeksu pracy regulujące właśnie tę kwestię. Zgodnie z nimi, praca może być wykonywania całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Oznacza to, że nowe przepisy prawa pracy zastąpią dotychczasowe regulacje dotyczące pracy zdalnej zawarte w tzw. ustawie covidowej. Nowe regulacje wskazują w jakich okolicznościach będzie można wprowadzić taki rodzaj pracy, kiedy pracodawca nie będzie mógł, co do zasady, odmówić pracownikowi pracy zdalnej ale również w jakich przypadkach to pracodawca będzie mógł polecić jej wykonywanie.

W październiku 2022 r. złamałam rękę i byłam na zwolnieniu do 31 grudnia 2022 roku. Na początku lutego dowiedziałam się, że jestem w ciąży. 15 lutego otrzymałam zwolnienie lekarskie. Od poprzedniej niezdolności nie upłynęło 60 dni przerwy. Czy będę miała prawo do zasiłku chorobowego?
Tak, będzie pani miała prawo do zasiłku chorobowego do czasu wyczerpania okresu zasiłkowego. Jeżeli poprzednia niezdolność zakończona 31 grudnia 2022 roku nie przypadała na okres ciąży, od 15 lutego br. będzie liczony dla pani nowy okres zasiłkowy w wymiarze 270 dni. W przeciwnym wypadku okres poprzedniej niezdolności do pracy i obecnej zostaną zliczone do jednego okresu zasiłkowego.

Przeczytałam, że po zmianach kodeksu pracy pracownik będzie mógł się zwrócić o zmianę formy zatrudnienia. Jak to będzie wyglądało w praktyce?
Nowelizacja polskiego kodeksu pracy przewiduje także wprowadzenie nowego rodzaju wniosku dla pracowników. Będą oni mogli zwrócić się do pracodawcy o zmianę formy zatrudnienia. Jedynym warunkiem, który musi spełnić pracownik, jest zatrudnienie powyżej 6 miesięcy. Wniosek będzie mógł dotyczyć zmiany rodzaju umowy np. z czasu określonego na nieokreślony, zmianę rodzaju wykonywanej pracy lub wymiaru etatu. Pracownik będzie mógł złożyć wniosek w formie papierowej, jak i elektronicznej, ale nie częściej niż raz w roku. Nie dotyczy to pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na okres próbny.
Co ważne, pracodawca powinien w miarę możliwości przychylić się do prośby pracownika. Oznacza to, że będzie miał obowiązek odpowiedzi w postaci papierowej lub elektronicznej na każdy taki wniosek oraz uzasadnić ewentualną odmowę. Będzie miał na to maksymalnie miesiąc od dnia otrzymania wniosku. Wniosek o zmianę formy zatrudnienia nie może też być przyczyną zerwania umowy z pracownikiem.

31 stycznia tego roku ustało moje zatrudnienie. W trakcie trwania umowy o pracę nie chorowałam. 14 lutego lekarz wystawił mi zwolnienie. Okazało się, że jestem w ciąży. Przeczytałam, że po ustaniu zatrudnienia można pobierać zasiłek chorobowy tylko przez 91 dni. Czy dotyczy to również mojej sytuacji?
Aktualnie okres zasiłkowy, który przypada po ustaniu tytułu ubezpieczenia, wynosi 91 dni. Nie dotyczy to niezdolności przypadających w trakcie ciąży. W pani przypadku okres zasiłkowy nie ulega skróceniu za okres po ustaniu zatrudnienia i może pani korzystać z zasiłku chorobowego łącznie przez okres orzeczonej niezdolności do pracy w wymiarze 270 dni.