"Zorjentowany obywatel"

     Pierwsze budynki na nieruchomości przy ul. Jagiellońskiej 40 (także: 36, 52, 56, 68/68 a, Promenada 44/45 i gen. Stalina 54-56) powstawały przed 1879 r. Prawdopodobnie w dniu oddania do użytku na parterze domu frontowego otwarta też została restauracja.
     Właścicielami tejże nieruchomości byli bracia Prylińscy, posiadający Hurtownię Skór i Flaków. W grudniu 1921 r. starali się o zgodę na rozbudowę domu frontowego.
     "(...) Ma być przyłączony na ścianie zabudowania kryty balkon jak również przy tylnym froncie - kuchenne schody. Drewniana weranda przy bocznym froncie zostanie usunięta (...) uzyskane pomieszczenia obrócone zostają na pokój służbowy ze sienią i wygódką. Znajdująca się dotąd w domu restauracja zostaje skasowana skutkiem tego, zbyteczne wygódki będą obrócone na drugi pokój służbowy (...)" - informowali bracia Prylińscy.

PO CO POLISA NA ŻYCIE?

PO CO POLISA NA ŻYCIE?

Doświadczony i dobrze zorjentowany obywatel polski ubezpiecza się:
1. aby na starość nie być ciężarem społeczeństwa,
2. aby nie pozostawić sierot na łasce opatrzności, które w młodym wieku rozpoczynając walkę o byt, mogą skarłowacieć i przepaść bezpowrotnie,
3. aby zwrócić narodowi w kapitale ubytek sił i pracy ludzkiej, spowodowanych śmiercią osób przedwcześnie umierających,
4. aby nie bogacić wierzycieli, krzywdą swych najbliższych (...),
5. aby przez ubezpieczenie posiadać kapitał na zapłacenie podatku spadkowego, który zażegna komplikacje wynikające po śmierci rodzica z braku gotówki,
6. aby posiadać najracjonalniejszą kasę oszczędności, gdyż banki w wypadku śmierci wypłacają tylko gotówkę wniesioną z procentami (...),
7. aby nie należeć do tych, wskutek swej naiwności, egoizmu i wiary w czasową nieśmiertelność, stwarzają ze swych najbliższych zakładników śmierci w razie przedwczesnego zgonu.

     Przebudowę zakończono w październiku 1922 r. Trzy lata później opracowano plany modernizacji sali restauracyjnej, która miała zostać "składnicą wyrobów drzewnych". Od 1927 r. w oficynach przystąpiono do budowy warsztatów.
     Bronisław Sommerfeld, właściciel firmy "Fabryka Fortepianów i Budowy Organów Kościelnych w Bydgoszczy przy ul. Śniadeckich 56, tel. 883. Fortepiany; C. Bechstein i Stanway and Sons. Generalny przedstawiciel słynnych firm powyższych oraz następujących: Bluthner, Fenrich, Hupfer (...) i innych. Generalne przedstawicielstwo na HARMONJE Mannborg, Hofberg. Przedstawicielstwo na pianina i skrzydła. Pianina własnej fabrykacji wybitnej konstrukcji stale w wielkim wyborze. Reperacje w fachowo wydoskonalonej pracowni. Wydzierżawianie, strojenie. Liczne referencje państwowych, miejskich i kościelnych władz" - rozpoczął starania o pozwolenie na uruchomienie warsztatu. W październiku 1925 roku Bronisław Sommerfeld napisał: "(...) załączam przy niniejszem trzy rysunki warsztatu fortepianów przy ul. Promenada 44/45. Ubikacje te wydzierżawiłem od firmy Bracia Prylińscy i proszę o łaskawe zezwolenie (...)".
     Regulamin w paragrafach
     Nadzór Budowlany oraz Wydział Przemysłowy wydały pozwolenia na uruchomienie warsztatu. Inspektor pracy zażądał, aby w fabryce w widocznym miejscu został umieszczony "Regulamin pracy". Opracowano go w styczniu następnego roku - liczył prawie cztery strony maszynopisu i składał się z kilkudziesięciu paragrafów. W regulaminie ogłoszono m.in.:
     "Każdy pracobiorca, wstępujący w poczet pracowników fabryki, winien złożyć swoje dokumenty legitymacyjne, a mianowicie: świadectwo zwolnienia wydane przez ostatniego pracodawcę oraz kartę znaczkową na zapłacone składki z tytułu ubezpieczenia od wypadków i chorób (...). Każdy pracobiorca zobowiązany jest podać w biurze fabryki swój adres i dane osobiste (...). Zwolnienie z pracy bez wypowiedzenia będzie miało miejsce w następujących wypadkach: jeżeli pracobiorca wprowadzi pracodawcę w błąd (...), dopuści się kradzieży, bezprawnego zabierania cudzych rzeczy, sprzeniewierzenia, oszustwa lub prowadzi naganny tryb życia, samowolnie opuszcza miejsce pracy (...), zawini przez czynne wystąpienie lub ciężkie obelgi (...), stanie się winnym postępku uchybiającemu prawu i dobrym obyczajom, jest niezdolny do dalszego wykonywania pracy lub dotknięty zostanie chorobą zakaźną (...). Regularny, codzienny czas pracy trwa od godz. 7 do godz. 4 po południu (...) Za nieprzepracowane godziny pracy dla załatwienia spraw osobistych etc. wynagrodzenia nie będzie (...) Będą stosowane grzywny w wysokości do 1/2 dziennego zarobku za: nieuzasadnioną nieobecność, używanie napojów wyskokowych, niedbałe i niepożądane wykonywanie poleconej pracy (...) - "Regulamin Pracy w Fabryce Fortepianów" - dokument podpisał Bronisław Sommerfeld.

Pod "czterdziestką" produkowano fortepiany

     Na prośbę zarządu przedsiębiorstwa, ostatniego października 1931 r. Magistrat - Wydział Przemysłowy wydał niecodzienne oświadczenie: "Stwierdza się, że firma B. Sommerfeld, Fabryka Pianin jest największą tego rodzaju fabryką na tutejszym terenie, zatrudnia obecnie 150 pracowników i zamierza liczbę tę wydatnie powiększyć (...)".
     Po zakończeniu II wojny światowej Marian Pryliński w pomieszczeniach przedwojennej wytwórni fortepianów urządził: "Dwa mieszkania zawierające po pokoju, alkowej, kuchni (klozet i łazienka wspólne)".
     Konkurencja
     W Bydgoszczy w 1929 r. można też było nabyć instrumenty w firmie: Pianina J "odznaczone kilkakrotnie złotemi medalami pierwszorzędnej jakości: Centrala pianin, Gdańska 149, telefon: 2225 lub w sklepie przy ul. Długiej 17 należącym do A. Drygasa. Natomiast strojeniem fortepianów zajmowali się bracia Sokołowscy właściciele spółki "Fortepiany MUSICA" przy ul. Dworcowej 90.
     Dobry Polak...
     Dwadzieścia kamienic dalej od fabryki fortepianów przy ul. Jagiellońskiej 60 istniał Oddział Pomorski w Bydgoszczy Towarzystwa Ubezpieczeń "Europa" s.a. w Warszawie. Firmę reklamowano tak (pisownia oryginalna):
     **