Byliśmy na planie filmu "Bydgoszcz 1939" [zdjęcia]

W chwili wybuchu wojny miał 16 lat; mieszkał z mamą i rodzeństwem na ulicy Stromej na Szwederowie. Dziś na 90 lat i w filmie Urszuli Guźleckiej opowiada o niemieckiej dywersji i rozprawie okupantów z polskimi mieszkańcami miasta.

Jest 17 sierpnia 2013 r., sobotnie przedpołudnie, plac przed kościołem pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Szwederowie. W historycznej scenerii ekipa TVP Bydgoszcz nagrywa wspomnienia Włodzimierza Kałdowskiego. Za kamerą Jarosław Kubisztal, nad dźwiękiem czuwa Wiesław Pawlak.

- Pan tu był 10 września, kiedy wychodzących z kościoła ludzi aresztowano i rozstrzeliwano - upewnia się Urszula Guźlecka, autorka paradokumentalnego filmu "Bydgoszcz 1939".
- Byłem, widziałem ten zygzakowaty rów, wykopany dla Polaków. Był tam, gdzie ten trawnik - pan Włodzimierz wskazuje ręką miejsce stracenia 21 osób, w tym małżeństwa Rucińskich z dzieckiem. - Taki sam rów był na placu Poznańskim - dodaje.

Opowiada, jak 3 września wdrapał się na rosnące na podwórku jego domu wysokie drzewo. - Widziałem, że z wieży kościoła ewangelickiego przy Leszczyńskiego strzelają z karabinu maszynowego. Pojedyncze strzały padały też z ogródków przy Orlej. Zszedłem czym prędzej i wybiegłem na ulicę. Trafiłem na wojskowy patrol. Już po chwili żołnierze prowadzili trzech mężczyzn w mundurach PCK. Rozstrzelano ich opodal stawu, niedaleko ulicy Pięknej. Nasi żołnierze rozcięli jednemu z dywersantów wierzchnie okrycie - pod spodem miał niemiecki mundur. Już nie miałem wątpliwości, kto to był.

Paradokument pt. "Bydgoszcz 1939" pokaże dziś regionalna telewizja. Oprócz świadków tragicznych wydarzeń, takich jak Włodzimierz Kałdowski, zobaczymy archiwalne zdjęcia jego autorstwa, usłyszymy też przemówienie Hitlera, zawierające roszczenia pod adresem Polski.

W filmie pojawia się także Gisela Medzeg, Niemka urodzona w Bydgoszczy, która niedawno ujawniła rolę swoich rodziców podczas II wojny światowej.

W inscenizowanych obrazach zobaczymy m.in. Katarzynę Turowską, studentkę Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Gdańskiego, wnuczkę Janiny Hernet, przedwojennej dziennikarki "Dziennika Bydgoskiego", córkę Mirosławy Kajzer, też dziennikarki, która wspólnie z Adamem Gajewskim "odkryła" Włodzimierza Kałdowskiego, fotografa Bydgoszczy. Będzie też kolega Kasi - Tomasz Skalski, absolwent Collegium Medicum UMK w Bydgoszczy.

Czytaj też: [

- Propozycja zagrania w filmie bardzo mnie ucieszyła. Choć to króciutki epizod, w życiu bym nie odmówiła. Historia miasta jest obecna w moim domu od zawsze, a ze względu na babkę nigdy nie była mi obojętna. Poza tym interesuję się filmem i multimediami - zapewnia Kasia, która specjalnie na potrzeby reportażu wyciągnęła z szafy babcine nakrycie głowy i niciane rękawiczki.
Młodym aktorom, przebranym w stroje z epoki bacznie przygląda się operator.
- Czy tak ubierały się kobiety w dwudziestoleciu międzywojennym? - zastanawia się Kubisztal, a potwierdzenia szuka w internecie, na stronach poświęconych przedwojennej modzie.
Kasia trzyma Tomka pod rękę; idą w kierunku kościoła. Śledzi ich kamera. Gdy są prawie u celu operator widzi, że ma w kadrze nieproszonego statystę. Scenę trzeba powtórzyć...
Zobaczymy też... prezydenta miasta Leona Barciszewskiego. Sceny były nagrywane w gabinecie Ewy Stelmachowskiej, dyrektorki Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bydgoszczy, a w rolę zamordowanego 11 listopada prezydenta wcielił się Jacek Jercha.
5 września do miasta weszli Niemcy. Zaczęła się trwająca ponad 5 lat okupacja.
- W mieście pojawiły się ogłoszenia, że nie wolno mieć radia, fortepianu, futer i aparatów fotograficznych też. Zakopałem swoją "Baldinę", ale korciło mnie i szybko ją wydostałem z ukrycia. 9 września byłem na Starym Rynku, ale nie odważyłem się wyjąć aparatu, widząc tłum zakładników pod lufami karabinów.
Zobacz: A więc wojna! Przypominamy 1 września 1939 w Bydgoszczy [zobacz zdjęcia]
Ale już na Gdańskiej Włodek zrobił zdjęcia zakładnikom prowadzonym ze Starego Rynku do koszar byłego 15. pal. - Gdy w 1980 roku miałem wystawę w "Jupiterze" skontaktował się ze mną syn przedwojennego burmistrza Koronowa i powiedział, że na czele tej grupy szli Heimannowie, Żydzi, którzy trudnili się handlem skórami. Młodszy z Heimannów niósł sporych rozmiarów kamień.
Do nakręcenia paradokumentu skłoniła Urszulę Guźlecką lektura książki Wiesława Trzeciakowskiego pt. "Śmierć w Bydgoszczy 1939-1945". - Zaczęło do mnie docierać, że niewiele wiem o tragicznych latach okupacji. Stąd pomysł, by zrobić reportaż. Pomógł mi pan Trzeciakowski, który podjął się roli konsultanta. Odkryciem dla mnie jest pan Włodzimierz Kałdowski.
Autorka ubolewa, że choć zgromadziła ogromny materiał dokumentalny, to mogła wykorzystać tylko fragmenty. - Ufam, że udało nam się zasygnalizować ważne wątki i rzucić swoistą przynętę. Może ten obraz rozbudzi ciekawość widzów.
***
Premiera filmu dokumentalno-historycznego "Bydgoszcz 1939" dziś (3 września), w TVB, o godz. 17.45; powtórki 5.09., godz.15.15 i 6.09., godz. 20.10.

](http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130903/ALBUMY01/130909809)