Coraz więcej polskich firm pada ofiarą przestępstw gospodarczych

-

Wyjątkiem jest naruszenie praw własności intelektualnej i nadużycia podatkowe, których występowanie jest u nas wciąż dużo częstsze niż w innych krajach. W obu przypadkach przyczyn należy upatrywać m.in. w społecznym przyzwoleniu dla takich zachowań oraz braku świadomości społecznej, że np. wykorzystywanie mienia służbowego do celów prywatnych czy piractwo są naruszeniem – podkreśla Dariusz Cypcer, dyrektor w zespole Usług Forensic PwC. - Ciekawym przypadkiem jest także korupcja, która pod względem zarówno wykrywalności jak i percepcji społecznej na temat skali tego zjawiska, również w ostatnich dwóch latach zbliżyła nas do tendencji światowych.

Przestępstwa gospodarcze liczone w milionach złotych

13% respondentów w Polsce i prawie 10% na świecie ocenia poniesione straty mierzalne na ponad 5 mln USD. Warto podkreślić fakt, że w Polsce wielkość strat z tytułu przestępstw uległa w porównaniu z 2009 r. „przesunięciu” w kierunku strat o niższych wartościach - podobnie jak w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i na świecie.

Przeczytaj: Poradnik. Jak założyć firmę - część 2 (skąd wziąć pieniądze na własny biznes?)

Oprócz mierzalnych strat przedsiębiorcy ponoszą również koszty, których wartość trudno oszacować. Jako najbardziej dotkliwe polscy respondenci wskazują: negatywny wpływ na morale pracowników (36% wskazań respondentów), na reputację i markę (19%) oraz na relacje biznesowe (16%).

Kim są sprawcy nadużyć?

Jak wynika z badania PwC, w przypadku aż 42% przestępstw - wskazanych przez respondentów w tegorocznej ankiecie - popełniły osoby pochodzące z wewnątrz firmy, co jest znaczącą zmianą w porównaniu z 26% w 2009 r. W 2011 r. byli to najczęściej przedstawiciele kadry kierowniczej średniego i wyższego szczebla (69% nadużyć wewnętrznych). Jako sprawców nadużyć z zewnątrz organizacji firmy najczęściej wskazywały: klientów (47%), agentów lub pośredników (18%) oraz dostawców (12%).

W związku z rosnącą skalą przestępstw wewnętrznych polskie firmy w 2011 r. zaostrzyły sankcje wobec pracowników będących sprawcami nadużyć. Aż 77% poszkodowanych organizacji podjęło decyzję o zwolnieniu pracownika, który popełnił nadużycie (w 2009 r. jedynie 48% firm podjęło taką decyzję). Natomiast ponad połowa firm zdecydowała się na kroki prawne poprzez: wszczęcie sądowego postępowania cywilnego wraz z egzekucją lub zawiadomienie organów ścigania (w 2009 r. 42% firm podjęło taką decyzję).

Przestępstwa popełnione przez sprawców z zewnątrz organizacji spotykały się z mniej surowymi konsekwencjami niż w przypadku sprawców wewnętrznych. W 2011 r. aż 6% organizacji, które ucierpiały w wyniku nadużycia ze strony sprawcy zewnętrznego nie wyciągnęło wobec niego żadnych konsekwencji, podczas gdy w 2009 r. wszystkie poszkodowane organizacje podjęły działania wobec sprawców z poza firmy. Ponadto w 2011 r. przedsiębiorstwa rzadziej niż dwa lata wcześniej rezygnowały z współpracy z nieuczciwym partnerem - w 2009 r. krok ten podjęło 68% organizacji dotkniętych nadużyciem, a w 2011 r. już tylko 53%.

W których branżach odnotowano najwięcej przestępstw?

Branże, w których w ciągu ostatnich 12 miesięcy najczęściej rejestrowano przestępstwa gospodarcze to w ujęciu globalnym: telekomunikacja (48%), ubezpieczenia (48%), sektor usług publicznych i rządowych (46%), turystyka i wypoczynek (45%), usługi finansowe (44%) oraz handel detaliczny i FMCG (42%). W powyższych branżach sprawcami były najczęściej osoby z wewnątrz organizacji, jedynie w sektorze ubezpieczeń oraz finansowym dominowali sprawcy z zewnątrz.

Jak polskie organizacje wykrywają nieprawidłowości?

Jak wynika z badania PwC, aż 16% firm - czyli dwukrotnie więcej niż na świecie – dowiedziało się o popełnieniu przestępstwa przypadkowo. 52% nadużyć wykryto za pomocą mechanizmów kontroli funkcjonujących w spółkach, a 3% dzięki osobom pozostającym poza strukturami przedsiębiorstwa, ale mającymi kontakt z firmą np. dostawcom, klientom.

Najbardziej skutecznymi metodami wykrywania nieprawidłowości zarówno w Polsce jak i na świecie okazały się elementy kontroli wewnętrznych spółki – systemy raportowania o podejrzanych transakcjach (wykryto w ten sposób 19% nadużyć w Polsce, 18% na świecie) oraz audyt wewnętrzny (odpowiednio - 16% w Polsce, 14% na świecie). Ze wszystkich badanych organizacji, które doświadczyły nadużyć, jedynie 3% odkryło je poprzez systemy zarządzania ryzykiem nadużyć (Fraud Risk Management) oraz kolejne 3% za pomocą formalnego systemu poufnego informowania (systemy whistleblowingu). Na świecie obie metody odpowiadają łącznie za 15% wykrytych przestępstw.

Przeczytaj: Udawała, że jest Getin Bankiem. Firma Duo Express oszukała 300 mieszkańców Kujawsko-Pomorskiego!

- To, co istotnie odróżnia Polskę od trendów światowych, to niska efektywność narzędzi stosowanych do zapobiegania i wykrywania przestępstw gospodarczych. Identyfikacja, a następnie pomiar nadużyć coraz częściej staje się dziełem przypadku, a nie efektem świadomie podejmowanych działań kontrolnych w organizacji. Tendencja ta jest szczególnie niepokojąca w okresie spowolnienia gospodarczego, kiedy poziom przestępczości gospodarczej zwyczajowo rośnie. Brak odpowiednich narzędzi kontroli oznacza również brak możliwości oszacowania finansowych i pozafinansowych skutków nadużyć – podkreśla Dariusz Cypcer.