Dzięki komturowi

     Wędrówką po Nowym Mieście Lubawskim rozpoczynamy cykl "Na turystycznym szlaku", zachęcając do bliższego poznania miejsc interesujących, godnych uwagi, mających długą historię. Przy okazji - polecając naszym gościom, turystom z kraju i zagranicy, odwiedzającym te strony.
     Uwaga zasadnicza - Nowe Miasto Lubawskie nie należy ani do Warmii, tym bardziej do Mazur. Przypisanie go niedawno do woj. warmińsko-mazurskiego, należy traktować jedynie jako decyzję administracyjną. Oczywiście bardzo krzywdzącą.
     Dzieje miasta ściśle związane są bowiem z ziemią lubawską, która od XIII w. stanowiła część ziemi chełmińskiej, związana była przez wieki z biskupami chełmińskimi, przez lata z diecezją chełmińską, po dziś z diecezją toruńską. Tradycją, historią i kulturą. Takie są fakty.
     Spotkania z historią proponujemy zacząć od średniowiecznej bazyliki p.w. św. Tomasza Apostoła. Jest to najciekawszy zabytek architektury, nie tylko sakralnej, w Nowym Mieście Lubawskim. Trójnawowa świątynia z wysoką wieżą w elewacji zachodniej, posiada wewnątrz wielkie bogactwo ołtarzy, rzeźb i obrazów. Zwraca uwagę najstarsza na Pomorzu polichromia z II połowy XIV w. W bazylice mieści się obecnie sanktuarium Matki Boskiej Łąkowskiej.
     Wychodząc z bazyliki wracamy na Rynek, gdzie pozostał stary, średniowieczny układ urbanistyczny. Na Rynku, w centralnym punkcie miasta, ku zdziwieniu wielu przybyszów, w drugiej nowomiejskiej świątyni znajduje się kino. Kościół wybudowano w 1912 r., służył ewangelikom. Po odzyskaniu niepodległości w 1920 r. pastorzy niemieccy byli w opozycji do polskich władz. Niektórych nawet wydalono. jednak tolerancja wobec chrześcijan protestantów stwarzała możliwości praktykowania sporej licznie ewangelików. Przez cały okres międzywojenny istniały kilkanaście gmin wyznaniowych. Gmina nowomiejska należała do okręgu w Brodnicy. Po II wojnie światowej świątynia znalazła inne przeznaczenie.
     Z kilku bram, stanowiących niegdyś część fortyfikacji miasta pozostały jedynie dwie - Lubawsko-Łąkowska i Brodnicko- Kurzętnicka. Obie wzniesiono w II połowie XIV w. W Bramie Lubawskiej mieści się obecnie muzeum, które koniecznie trzeba odwiedzić. Oprowadza pracownik Nowomiejskiego Domu Kultury, tam też trzeba zapowiedzieć swoją wizytę turystyczną.