Od 1 września 2022 roku w szkołach ponadpodstawowych będzie nauczany nowy przedmiot – historia i teraźniejszość. Ma on zastąpić wiedzę o społeczeństwie na poziomie podstawowym. Jak informuje resort edukacji, HiT będzie docelowo nauczany w klasach I-II.
- Podstawy programowe nowego przedmiotu szkolnego - historia i teraźniejszość - są gotowe i przekazane do konsultacji. Musimy uczyć młodzież szkół ponadpodstawowych historii najnowszej - przekazał minister edukacji i nauki w Polskim Radiu 24.
Dodał, że "zakres materiału obejmie lata 1945 - 2015".
Jednak podstawa programowa nowego przedmiotu cały czas wzbudza wiele kontrowersji.
Jak czytamy w rozporządzeniu, HiT ma "przygotować ucznia do samodzielnej i sprawiedliwej oceny przemian zachodzących w Polsce i na świecie od zakończenia II wojny światowej".
Ma się to dziać "w kategoriach ciągłości i zmiany (lub zerwania) w odniesieniu do podstaw, z których wyrasta nasza Ojczyzna rozumiana jako wspólnota ukształtowana według konkretnych norm kultury oraz wizji człowieka, rodziny i społeczeństwa sięgających swoimi korzeniami klasycznej cywilizacji grecko-rzymskiej i chrześcijaństwa".
Wymagania uczniów są podzielone na 7, chronologicznych rozdziałów:
Wiedza o podstawach życia społecznego
Pierwszy rozdział jest najbardziej ogólny i nie odnosi do konkretnych wydarzeń historycznych. Uczeń ma między innymi przyswoić i zrozumieć takie pojęcia jak „dobro wspólne”, człowieka jako istotę społeczną. Oprócz tego na lekcjach uczniowie mają zdobyć wiedzę o rozwoju koncepcji społecznych, politycznych, tworzeniu wspólnot religijnych.
W podstawie programowej znalazły się także ustroje polityczne oraz atrybuty państwa i pojęcie narodu.
Świat i Polska w latach 1945-1956
W drugim rozdziale poruszona jest kwestia skutków II wojny światowej dla Polski oraz świata.
Wśród omawianych kwestii znajdzie się: plan Marshalla, powstaniu NATO i Układu Warszawskiego, integracja europejska. Oprócz tego pojawiają się takie dokumenty jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka oraz Europejska konwencja praw człowieka z 1950 roku.
Jeśli chodzi o samą historię Polski omówiona zostanie odbudowa kraju po wojnie, mechanizmy sowietyzacji oraz charakterystyka rządów komunistów.
Szczególna uwaga zostanie poświęcona „ żołnierzom niezłomnym” oraz prymasowi polski Stefanowi Wyszyńskiemu.
Pojawiają się też tematy odleglejsze od Europy: przejęcie władzy w Chinach przez komunistów, czy powstanie państwa Izrael.
Świat i Polska w latach 1956-1970
To trzecia część nowego przedmiotu. Skupia się ona między innymi na integracji europejskiej, powstaniach antykomunistycznych, a także na wojnach zastępczych podczas zimnej wojny.
Według podstawy uczeń ma "charakteryzować przemiany społeczno-obyczajowe określane jako 'rewolucja 1968 roku' (m.in. 'rewolucja seksualna') oraz ich intelektualne inspiracje (neomarksizm, 'nowa lewica')". Oprócz tego „charakteryzuje idee i ruchy pacyfistyczne; potrafi wskazać różnicę między ekologią a ekologizmem”.
W historii Polski wyróżniono wydarzenia związane z przełomem 1956 roku (Poznański Czerwiec, Jasnogórskie Śluby Narodu, powrót Gomułki do władzy, uwolnienie Prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego), proces destalinizacji oraz wydarzenia z 1968 roku i ich kontekst.
Oprócz tego uczeń będzie potrafił wyjaśnić „znaczenie ideowo-moralne duszpasterskiego programu Prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego”.
Świat i Polska w latach 1970-1980
Lata 70. w podstawie to głównie osłabienie pozycji USA (tutaj wymieniono porażkę w Wietnamie, aferę Watergate oraz kryzys naftowy) i "wzrost wpływów światowego obozu komunistycznego".
Omówiona zostanie "polityka odprężenia" oraz rozliczenie się Niemiec z „dziedzictwem rządów nazistowskich”.
Wydarzenia w Polsce, które uczniowie mają przyswoić to między innymi przebieg i skutki grudnia 1970 roku, rządy Edwarda Gierka („dobrobyt na kredyt, uległość wobec ZSRS, zmiany w konstytucji PRL w 1976 roku").
W podstawie programowej wśród "głównych przejawów opozycji w Polsce" został wyróżniony kościół katolicki oraz ruchy robotnicze. Uczeń będzie też umiał "wyjaśnić znaczenie dla Polski i świata wyboru kardynała Karola Wojtyły na papieża".
Świat i Polska w latach 1980-1991
Lata 80. w świecie to "wzrost popularności programów wolnorynkowych i konserwatywno-liberalnych", znaczenie przejęcia władzy przez Margaret Thatcher w Wielkiej Brytanii i Ronalda Reagana w USA, erozja systemu komunistycznego oraz jesień narodów.
W kontekście Polski poruszona zostanie kwestia przede wszystkim powstania "Solidarności" i późniejszym jego działaniom, stanu wojennego i roli Kościoła w tym okresie.
Na lekcjach pojawi się też rok 1989 i Okrągły Stół, "wybory kontraktowe" 4 czerwca 1989 roku, wybór gen. Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta i powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego. „Uczeń potrafi wyjaśnić pojęcia „dekomunizacji” i „lustracji” w kontekście prób wychodzenia z postkomunizmu, ujmuje te pojęcia na tle porównawczym uwzględniając przykłady Niemiec i Czechosłowacji.”
Świat i Polska w latach 1991-2001
Przedostatni, szósty rozdział charakteryzuje pojęcie „nowego światowego ładu” i jego skutków. Pojawia się dalsza część integracji europejskiej, a także globalizacja i jej znaczenie.
Uczeń ma "scharakteryzować znaczenie 1991 roku w najnowszej historii Polski" – pierwsze wolne wybory w parlamencie oraz powołanie rządu Jana Olszewskiego. Są też punkty dotyczące rządów AWS i UW oraz przystąpienie Polski do NATO i Unii Europejskiej.
Podstawa programowa przewiduje także miejsce na „wzrost agresywnej polityki Rosji od czasu objęcia rządów przez Władimira Putina”, „genezę i najważniejsze etapy 'wojny z terroryzmem'” oraz prześladowania religijne.
Po przerobieniu tego rozdziału uczeń ma również "charakteryzować zjawisko prześladowań religijnych na przykładzie losu społeczności chrześcijańskich w różnych strefach świata".
Świat i Polska w pierwszych dwóch dekadach XXI wieku
Zgodnie z podstawą programową uczeń ma "charakteryzować główne zmiany kulturowe zachodzące w świecie zachodnim na przykładzie ekspansji ideologii 'politycznej poprawności', wielokulturowości, nowej definicji praw człowieka, rodziny, małżeństwa i płci" oraz "umieścić te zmiany na tle kulturowego dziedzictwa Zachodu ujętego w myśli grecko-rzymskiej i chrześcijańskiej".
Jak czytamy w projekcie, licealiści mają "wskazać na różnice między tolerowaniem a afirmowaniem zjawisk kulturowych i społecznych".
Patrząc na światowe wydarzenia wyróżnione zostały "zmiany Unii Europejskiej w okresie po wstąpieniu Polski w jej struktury - wzrost pozycji Niemiec, zjawiska kryzysowe związane z imigracją, niestabilnością strefy euro, Brexit, epidemię COVID-19, kontrowersje ideologiczne na forum instytucji unijnych".
Pojawia się też temat katastrofy smoleńskiej jako „największej tragedii w powojennej historii Polski”
Co więcej, uczniowie potrafią „najpoważniejsze wyzwania stojące przed Polską u progu trzeciej dekady XXI wieku (kryzys demograficzny, utrzymanie tożsamości kulturowej, koszty finansowe i społeczne 'polityki klimatycznej)".
