Ta ikona nosi tytuł "Zstąpienie do otchłani". Pochodzi ona z drugiej połowy XV wieku i znajduje się w Nowogrodzie. To właśnie ikony tego typu stoją na centralnym miejscu cerkwi podczas prawosławnych świąt Wielkiej Nocy.
Niebawem przyjedzie do Świecia historyk sztuki, który zdradzi młodym artystom tajniki ikonografii. "Pomorskiej" opowiedział o ikonie, która w najbliższy weekend stanie w większości cerkwi, bo prawosławni obchodzić będą Wielkanoc.się do niej przez czterdziestodniowy, surowy post. - W poniedziałek, środę i piętek tylko suche i chłodne jedzenie - mówi Łukasz Ciemiński, historyk sztuki, ikonopisiec z Torunia. - We wtorek i czwartek wierni mogli jeść potrawy ciepłe, ale bez oleju. W sobotę i niedzielę ciepłe i na oleju. Podczas Zwiastowania Pańskiego i Niedzielę Palmową jedli rybę z warzywami.
Szczególnie uroczyście obchodzony jest Wielki Tydzień, podczas którego wspominano ostatnie dni życia Chrystusa.
To się dzieje tu i teraz
W noc upamiętniającą Jego zwycięstwo nad śmiercią, prawosławni zbierają się wokół ikony Chrystusa zstępującego do piekielnych otchłani, która jest wystawiona w centralnym miejscu świątyni. Modlą się do niej. - Ma ona szczególny, duchowy charakter - mówi historyk sztuki. - Wierni stając przed nią, są świadkami wydarzeń z historii zbawienia. Ikona znosi poczucie czasu i miejsca. Wydarzenia z przeszłości rozgrywają się tu i teraz.
Pisma inspirowały
Zmartwychwstanie Chrystusa jest największą z tajemnic chrześcijaństwa.
- Dlatego ikona nie próbuje jej w żaden sposób nazwać, zmierzyć, ani ukazać, jak ma to miejsce w sztuce zachodnioeuropejskiej - wskazuje historyk sztuki. - W prawosławiu do rzadkości należą ikony ukazujące Chrystusa wychodzącego z grobu z chorągwią zwycięstwa. Ikona chce uchwycić tylko ideę Zmartwychwstania. Aby to zrobić jest napisana w szczególny sposób.
Na ikonie Zstąpienia
do otchłani widzimy rozdarte, mocą Chrystusa, skały broniące dostępu do królestwa piekieł. W centralnej części ikony widzimy postać jaśniejącego Chrystusa z rozwianą szatą symbolizującą blask Jego bóstwa oraz szybkość, z jaką zstąpił ratować upadłą ludzkość. Otoczony jest granatowym okręgiem obrazującym Jego chwałę (błękit, granat to w sztuce ikony kolory wyrażające niezbadaną i niewyrażalną boskość) Jezus trzyma w dłoniach Krzyż. Nie jest to już jednak narzędzie męki i śmierci, ale berło królewskie, broń, którą pokonał śmierć, piekło i szatana. Pod stopami Chrystusa znajdują się wyważone wrota piekieł oraz narzędzia tortur - gwoździe, siekiera, kłódki, kajdany. Przed Chrystusem klęczy Adam. Chrystus podnosi upadłego pierwszego człowieka, chwytając go w nadgarstku aby symbolicznie przywrócić mu życie. Za Chrystusem klęczy Ewa. Świadkami tego są starotestamentalni królowie: Saul, Dawid i Salomon oraz prorocy wskazujący na Chrystusa, będącego wypełnieniem pism, które stworzyli. Sposób przedstawiania tego wydarzenia pozostał w prawosławiu niezmieniony od VIII wieku.
Czyli przedstawia Chrystusa, który zstępuje do piekła aby uwolnić z niego Adama, Ewę i proroków, i królów ze Starego Testamentu.
- Inspiracją do napisania tej ikony są między innymi "Akta Piłata" i "Ewangelia Nikodema", czyli pisma chrześcijańskich pisarzy z pierwszych wieków kościoła - mówi ikonopisiec. - To w nich zawarty jest opis tego, jak Chrystus po śmierci zstąpił do piekieł.
Najpierw procesja, potem czuwanie
Zmartwychwstanie jest w kościele prawosławnym nocą modlitwy i czuwania.
- Przez Wielką Sobotę wierni odwiedzają w cerkwi grób Chrystusa i przynoszą pokarmy do poświęcenia - opowiada Łukasz Ciemiński. - Są to zazwyczaj pisanki, ciasta, twarogowa pascha, wędliny, a także zapalona świeca, symbolizująca zmartwychwstałego Chrystusa, czyli Światłość Świata. W niedzielny poranek prawosławni dzielą się poświęconymi pokarmami, składając sobie życzenia.
W Wielką Sobotę, krótko przed północą ze świątyni wyrusza procesja.
- Wierni śpiewają wtedy hymn do Zmartwychwstałego Chrystusa Zbawcy - podkreśla historyk. - Na koniec__zatrzymują się przed zamkniętymi wrotami świątyni, gdzie kapłan ogłasza, że Chrystus Zmartwychwstał. Potem wchodzą do przystrojonej w biel cerkwi, by czuwać i modlić przez całą noc. Uroczystości kończą się bladym świtem. Wracający do domów wierni pozdrawiają się słowami: "Chrystus zmartwychwstał!". W odpowiedzi słyszą: "Prawdziwie zmartwychwstał!". Przy tym trzykrotnie całują się w policzek i obdarowują pisankami.
Tydzień po świętach wielkanocnych prawosławni odwiedzają groby swoich bliskich i zostawiają na nich pisanki.
Ikony w Świeciu
Łukasz Ciemiński zawita do świeckiego Centrum Działań Plastycznych "Akademia" w drugiej połowie maja. Opowie i pokaże jak się pisze ikony, i jakie jest ich znaczenie w prawosławiu? O dokładnym terminie poinformujemy Państwa niedługo.
