Najdroższa książka świata

"De revolutionibus orbium coelestium"

Czyli : "O obrotach ciał niebieskich". Dzieło życia Mikołaja Kopernika, zawierające wykład heliocentrycznej budowy świata, które wywołało rewolucję naukową.

Niemożliwe? A jednak. Z okazji 535. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika w Muzeum Okręgowym pokazano, między innymi, pierwsze wydanie dzieła wielkiego astronoma pt. "O obrotach ciał niebieskich" ("De revolutionibus"). Dzieło na jeden dzień zostało wypożyczone ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej i jest prawdopodobnie najdroższą książką świata.

Wartość rynkowa księgi szacowana jest na milion dolarów. Bardziej cenna mogłaby być Biblia Gutenberga, ale znajduje się ona w zbiorach publicznych i nigdy nie pojawi się na rynku aukcyjnym.

- W Polsce znajduje się 14 egzemplarzy pierwszego wydania "O obrotach ciał niebieskich" wliczając w to jeden, skradziony w 1998 r., który być może nadal znajduje się na terenie naszego kraju - mówi Michał Kłosiński, kierownik Domu Kopernika i twórca wystawy. - W Toruniu znajdują się dwa egzemplarze pierwszego wydania tego działa. Jeden jest w Książnicy Kopernikańskiej, drugi w Bibliotece Głównej UMK.

Równie cenne są egzemplarze z drugiego i trzeciego wydania tego dzieła, które znajdują się w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu.

Trzeba jej pilnować
Dzieło naukowe wszech czasów jest zarezerwowane na specjalne okazje. Ostatni raz mogliśmy je oglądać dziesięć lat temu, gdy toruńska Starówka została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Książki są chronione przed ewentualną kradzieżą. Pracownicy muzeum i książnicy nie chcą mówić o tym jak. Nic dziwnego. Kilka lat temu miał miejsce szereg spektakularnych kradzieży pierwszych wydań tego dzieła. Ukradziono egzemplarze ze Sztokholmu i z Uniwersytetu w Urbana-Champaign. Nieco później zabytkowe egzemplarze straciły Sankt Petersburg, Brno, Kijów i biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.

Dlatego wczoraj książkę przewożono z książnicy do muzeum w asyście policjantów i ochroniarzy. Zabezpieczona przed zniszczeniem książka była umieszczona w skrzyni, a ta była zamknięta w kolejnej.
Pracownik muzeum w specjalnych rękawiczkach otworzył książkę i umieścił w gablocie. Towarzyszyła mu oczywiście ochrona.

Znamy jej historię
- Wszystkie egzemplarze z pierwszego i drugiego wydania są skatalogowane i spisane - mówi Michał Kłosiński. - Ogólnie wydano około 1,3 - 1,4 tysiąca egzemplarzy. Za pierwszym razem wydano około 500 książek, z których zachowało się 269.
A jak jedna z 269 książek trafiła do książnicy?
- Dzieło zostało zakupione do zbiorów Toruńskiej Biblioteki Gimnazjalnej na początku XIX wieku - mówi Krystyna Wyszomirska, kierownik działu zbiorów specjalnych w Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu. - Z notatki rękopiśmiennej, która znajduje się na karcie ochronnej, umieszczonej między blokiem księgi a okładką, wiemy, że wcześniej książka znajdowała się w bibliotece Gottsteinów. Ale Gottsteinowie nie byli pierwszymi właścicielami. Na wierzchniej części oprawy znajduje się znak własnościowy z przedstawieniem herbu poprzedniego właściciela, pochodzący z XVII wieku. Stąd wiemy, że Gottsteinowie nabyli książkę.

Być może w 1732 roku, podczas aukcji książek Henryka Benningke, malborskiego ławnika. Trudno orzec, czy to był pierwszy właściciel. Wiadomo natomiast, że książka została zakupiona na Pomorzu, a oprawiono ją w Gdańsku.

Książkę mogliśmy oglądać wczoraj przez przez osiem godzin. Wystawa cieszyła się ogromnym zainteresowaniem. Niektórzy przyjechali do Torunia specjalnie z Chełmży. Inni na możliwość obejrzenia dzieła czekali od dawna.