Inicjatywa ks. Kęsickiego
Pierwsze nabożeństwo Drogi Krzyżowej z 14. stacjami Męki Pańskiej odprawiono w XVII w., z inicjatywy o. Antonio Dazy, hiszpańskiego franciszkanina. W 1750 r. papież Benedykt XIV erygował Drogę Krzyżową na ruinach rzymskiego Coloseum - tam, gdzie pierwsi chrześcijanie ginęli męczeńską śmiercią. Natomiast od 380 lat to nabożeństwo kultywują franciszkanie na kalwarii w Pakości. Pierwsze odbyło się w 1628 r. pod przewodnictwem ks. proboszcza Wojciecha Kęsickiego, na trasie wyznaczonej krzyżami, gdzie później pobudowano kaplice. Ziemię ofiarowali bracia Działyńscy, ówcześni właściciele miasta. Kaplice wznoszono przez ponad 60 lat.
Idea budowy kalwarii narodziła się w latach, gdy w Europie tworzono te budowle. Nawiązywały one do jerozolimskiej drogi krzyżowej Chrystusa. Ks. Kęsicki był zafascynowany literaturą opisującą Ziemię Świętą i misteria pasyjne w Jerozolimie, a także sławą kalwarii w Zebrzydowicach, pierwszej w Polsce. Tę gigantyczną scenografię Misterium Męki Pańskiej zrealizował w Pakości. Dla swej idei zjednał dziedziców miasta i arcybiskupa Łubieńskiego
Oryginalny zespół
Kalwaria Pakoska stanowi oryginalny barokowy zespół architektoniczny, zlokalizowany w otulinie parkowej, w pobliżu drogi, prowadzonej z Inowrocławia do Barcina. Każda kaplica jest skromnie wyposażona, m.in. w kaplicy Wniebowstąpienia Pańskiego znajduje się rokokowy ołtarz z drugiej połowy XVIII w. z obrazem Wniebowstąpienia. Natomiast w barokowym kościele Ukrzyżowania, zbudowanym także przez franciszkanów w 1661 r., zachował się dębowy wystrój z monumentalną rzeźbą Chrystusa.
Bywały tłumy wiernych
Co zapisano w kronice pakoskiego klasztoru? "Są przy klasztorze dróżki bolesnej Męki Pańskiej, odmierzonej na wzór jerozolimskich ze swymi stacjami i kaplicami. Z wielką pobożnością obchodzą je nie tylko z sąsiednich, lecz nawet z dalekich okolic ludzie różnego stanu, tak magnaci, jak i prosty lud. Zwykle bywają wielkie tłumy ludzi nie tylko w dni świąteczne, lecz także w dni powszednie, a najwięcej w uroczystość Świętego Krzyża w maju, kiedy to przybywają niezliczone rzesze, tak że zwykle w to święto liczba ich dochodzi do osiemnastu i dwudziestu tysięcy wiernych w jednym dniu".
Dziś na kalwarii pakoskiej wierni również gromadzą się zarówno na nabożeństwach wielkopostnych, jak i w święto Podwyższenia Krzyża Świętego. W wyjątkowy sposób Kalwaria jednak ożywia w wielkoczwartkową noc. Procesja ze świecami i pochodniami ukazuje kaplice i aleje, nadając im wymiar cudownej scenografii misterium Męki Pańskiej. W najbliższy Wielki Czwartek, z okazji 380. rocznicy pierwszej drogi krzyżowej w Pakości , udział w nabożeństwie (początek o godz. 20.00) zapowiedzieli ks. abp Henryk Muszyński, metropolita gnieźnieński i Piotr Całbecki, marszałek województwa.
Unia pomoże
Sława Kalwarii Pakoskiej dawno przekroczyła granice gminy. Podniosłe uroczystości odpustowe odbywają się także w pierwsze niedziele po 3 maja i 14 września. Spotykała się tu też młodzież na Festiwalu Piosenki Religijno-Ekologicznej.
Najbliższe plany przewidują odrestaurowanie kaplic wraz z utworzeniem parku kulturowego. Fundacja "Kalwaria Pakoska" na ten cel ma zagwarantowane wsparcie Unii Europejskiej w wysokości 2,8 mln euro.
