Odzyskany blask gotyckiej cegły (foto)

Burmistrz Mariusz Kędzierski z wiceburmistrzem Tadeuszem Jagodzińskim na tle Bramy Grudziądzkiej, w której znajduje się kaplica.
(fot. Fot. Roman Laudański)

Dzięki wzorcowemu - zdaniem ekspertów - programowi ratowania zabytków, świątynie odzyskują gotycki blask.

Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie liczy ok. 9 tysięcy wiernych. To obszar starówki otoczonej murami obronnymi. Historyczne dziedzictwo czasów świetności miasta, w którym każde zgromadzenie zakonne stawiało swoją świątynię.

W średniowieczu Chełmno miało być stolicą państwa krzyżackiego, siedzibą diecezji i miastem uniwersyteckim. Po tamtych czasach pozostało ponad dwa kilometry murów obronnych, baszty warowne, gotyckie kościoły i kaplice.

Jeszcze kilka lat temu zabytkom groziła zagłada. W budżecie miasta było niewiele pieniędzy na remonty, których nie gwarantowała też kościelna taca. Adam Willma, dziennikarz "Pomorskiej" prorokował wtedy, że po chełmińskich zabytkach nie zostanie kamień na kamieniu. Prowokował też dyskusję, czy nie zamienić niektórych kościołów np. w sklepy lub galerie handlowe? Pomysł nie przypadł tu do gustu.

Początek końca
- W XIX wieku Prusacy wprowadzili kasatę zakonów - przypomina Anna Grzeszna-Kozikowska, historyk Muzeum Ziemi Chełmińskiej. - Kościoły zaczęły pełnić inne funkcje, na przykład podominikański został przekazany ewangelickiej gminie wyznaniowej. W latach 60. ubiegłego wieku świątynie zostały zamknięte.
Dziś potrzeby parafian w zupełności zaspokaja potężna i przepiękna fara. W kościołach: pofranciszkańskim, podominikańskim i świętego Ducha msze święte odprawiane są przeważnie dwa razy w roku. W kaplicy św. Marcina - w ogóle. W sezonie letnim opiekunowie zabytków dyżurują w otwartych kościołach, dzięki czemu każdy może je zwiedzić.

Anna Grzeszna-Kozikowska szefuje też chełmińskim przewodnikom. - W kościele pofranciszkańskim uporządkowano też wnętrze. Kościół podoba się turystom. Każda z naszych świątyń jest przykładem różnych prądów architektury gotyckiej. Coś wyjątkowego i wspaniałego, warto tu przyjeżdżać!

Pomysły na przestrzeń
Malutka kaplica świętego Marcina sąsiaduje ze szkołą podstawową. - A gdyby tak w kaplicy zrobić bibliotekę? - zastanawiał się jeden z nauczycieli.

- Gotyk wymaga chłodu i specyficznego mikroklimatu, za którym nie przepadają książki - komentuje Grzeszna-Kozikowska. - Może kaplicą powinno opiekować się jakieś bractwo czy stowarzyszenie, jak to już w jej historii bywało? A gdyby powstała tu galeria z punktem informacji turystycznej? Kościołem świętego Ducha opiekują się rycerze. Może ktoś inny zająłby się świętym Marcinem?

Pomysły są różne. Kaplicą interesują się myśliwi - potwierdza ksiądz Zbigniew Walkowiak, proboszcz parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Po zakończeniu remontu i przy zachowaniu funkcji sakralnej w kościele podominikańskim można urządzić muzeum zabytków oraz - pojawił się też pomysł - prezentowania skarbów wykopanych u podnóża góry świętego Wawrzyńca w pobliskim Kałdusie.

Historyk Marek Zieliński z rodziną mieszka w sąsiedztwie kościoła podominikańskiego. Opowiada, że po remoncie dachu woda nie leje się już do wnętrza świątyni. Pokazuje nowe witraże, zdarte ściany (usunięto XIX-wieczny lepik, dzięki czemu obsychają nasiąknięte tynki). Specjaliści wzmocnili także fresk ze sceną Ukrzyżowania, bo groził odpadnięciem. - Taki kościół, w którym msze święte odprawiane są rzadko, powinien pełnić nie tylko funkcję sakralną, ale i ekspozycyjną - np. z wystawą sztuki sakralnej - potwierdza doktor Marek Zieliński. - Obiekt wymaga kolejnych remontów, ale dużo dobrego już udało się w nim zrobić.

Kościołem świętego Ducha opiekuje się Chorągiew Ziemi Chełmińskiej. Na zdjęciu: na ubiegłoroczne pasowanie przybył kwiat rycerstwa z całego Pomorza. Msze św. odprawiane są w tym kościele dwa razy w roku.
(fot. Fot. Roman Laudański)

Niech się inni uczą
Do konkursu po unijne pieniądze na rewitalizację zabytków stanął Urząd Miasta Chełmna wraz z parafią i zgromadzenie sióstr miłosierdzia, które prowadzi w Chełmnie duży klasztor. Dostali ponad trzy miliony złotych, za które zaczęli remontować zabytki. Miasto zabezpieczyło jedną piątą murów obronnych, parafia m.in. wymieniała dachy kościołów, a siostry zajęły się swoim klasztorem. Teraz mają dostać zdecydowanie więcej unijnych pieniędzy, a do programu dopisało się Starostwo Powiatowe z zabytkowym budynkiem Zespołu Szkół nr 1. Miasto chce dokończyć remont murów, zrobić nową płytę rynku oraz iluminację zabytkowych obiektów. Ustalono już, że kopuły ratusza i fary zostaną wykonane z tej samej blachy, żeby oba zabytki ładniej wyglądały. Dziś do Chełmna przyjeżdżają inni samorządowcy, by uczyć się pisania wniosków o unijne dopłaty. Powstanie też obwodnica, bo przez miasto, w którym remontuje się zabytki, ciągle przejeżdżają ciężkie tiry.

- Pierwszy etap remontu kościołów to większa kropla w morzu potrzeb - przyznaje proboszcz Walkowiak i zapewnia, że nadal będą remontować zabytki.