Skansen z bunkrem

     We wrześniu 1939 r. tzw. Przedmoście Bydgoskie było dobrze przygotowane do odparcia ataku Niemców. Silne umocnienia ciągnęły się łukiem od Kanału Bydgoskiego w okolicy Kruszyna do Tryszczyna nad Brdą. Na bunkrach i długiej sieci okopów bronionych przez 15 Dywizję Piechoty Wielkopolskiej połamały sobie zęby atakujące jednostki Wehrmachtu.
     Niestety, 3 września obrońcy musieli się wycofać bez walki, bo pod Sokolem Kuźnicą czołgi gen. Guderiana przeszły przez Brdę, wbiły się daleko na wschód i w każdej chwili mogły okrążyć całą dywizję.
     Z Zielonczyna do Osówca
      Przez 60 lat od tych wydarzeń okopy zasypała ziemia, zniknęły pod powierzchnią bunkry, a drewniane konstrukcje rozsypały się. Jednak niedawno miejscem bitwy zainteresował się Robert Grochowski, archeolog, doktorant Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego i znawca militariów. Razem z innymi miłośnikami historii zaczął społecznie szukać dawnych umocnień. - Postanowiliśmy zrekonstruować choć mały fragment linii obrony - mówi Grochowski. - A wzdłuż umocnień zorganizować szlak turystyczny z atrakcyjnymi tablicami informacyjnymi.**
     Trasa prowadzi przez najsilniej ufortyfikowany fragment Przedmościa Bydgoskiego, rozciągający się od torów kolejowych w Zielonczynie (druga stacja za Bydgoszczą po drodze do Nakła) do Osówca. Zachowało się tu 17 żelbetowych schronów bojowych oraz trzy fundamenty nie ukończonych budowli.
     Skansen z bunkrem
     Największą atrakcją szlaku jest skansen historyczno-wojskowy położony na zboczu wzgórza pod Kruszynem. Tu oglądać można zrekonstruowany fragment umocnień z żelbetowym schronem obserwacyjnym nr 5 i 70-metrową linią okopów strzeleckich. Powyżej pozycji obserwacyjnej odtworzony zostanie jeszcze schron bojowy o konstrukcji drewniano-ziemnej.
     Przy szlaku stanęły tablice dydaktyczne z dokładnym opisem zwiedzanego obiektu bądź odcinka obronnego i jego historią. Treść wzbogacona została o mapki sytuacji frontowej oraz o unikatowe zdjęcia udostępnione przez Rajmunda Kuczmę, byłego dyrektora Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy.
     Sześć tablic ufundowały: PTTK "Szlak Brdy" w Bydgoszczy, Stowarzyszenie Inicjatyw Lokalnych w Wojnowie (dwie), Starostwo Powiatowe w Bydgoszczy, Urząd Miasta Bydgoszczy, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy.
     Do Tryszczyna
     Prace nad szlakiem i skansenem nie zostały jeszcze skończone. Przedłużona zostanie linia okopów, powstanie schron. Grochowski apeluje do ludzi, którzy chcieliby wspomóc rekonstrukcję szlaku. Mile widziane są osoby znające się na obróbce drewna i wszyscy chcący wziąć udział w pracach pomocniczych. Przyda się każda para rąk. Wciąż brakuje też sponsorów, dzięki którym trasa turystyczna mogłaby stać się jeszcze bardziej atrakcyjna. - W przyszłym roku planuję wydłużyć szlak do Tryszczyna i ustawić kolejne trzy tablice - kontynuuje Robert Grochowski, którego obaj dziadkowie bronili Przedmościa. - Zachowały się tam linie okopów i umocnień ziemnych, a walki były dużo cięższe niż w pobliżu Kruszyna, gdzie polskie pozycje wzmacniały betonowe bunkry.__Niemcy mieli dobre rozpoznanie - uderzali w słabsze punkty. Ale połamali sobie zęby, nie zdołali ugryźć naszych pozycji.
     
     Uroczystości w Kruszynie
     W sobotę o godz. 15 ordynariusz diecezji bydgoskiej, biskup Jan Tyrawa, odprawi w kościele w Kruszynie mszę za dusze poległych obrońców Przedmościa Bydgoskiego. Ok. godz. 16 przy dźwiękach orkiestry reprezentacyjnej POW uczestnicy uroczystości przejdą do skansenu. Przemówienie wygłosi Stanisław Kwaśnicki, który walczył na Przedmościu Bydgoskim, a biało-czerwoną wstęgę przetną jego towarzysze broni. Poświęcenia skansenu i szlaku turystycznego dokona biskup Tyrawa.