- Jak się ma używanie we współczesnej mowie słowa "wpierw"? - pyta pan Piotr Narejko. - Bardzo lubię to słowo.
-Cieszy mnie ten emocjonalny stosunek do słów. Ja także mam swoje ulubione słowa, których lubię używać i myślę, że łączy mnie z nimi jakaś tam więź. I cieszę się, że Pan ma jakieś słowo, które Pan lubi - akurat "wpierw" nie jest moim bardzo ulubionym, ale jest dzisiaj, powiedzmy, dopuszczalnym. Nie uchodzi ono za najbardziej eleganckie, raczej skłonni jesteśmy mówić "najpierw" i to jest słowo najmniej nacechowane. Zdarza się nam słyszeć czasami jeszcze dawne, archaiczne "nasamprzód", niektórzy dodają do tego "j" - nawet u pisarzy to się znajdowało - "najsamprzód", ale nie jest to poprawne. Inni jeszcze mówią "najprzód" - to trochę gwarowe, też niezbyt poprawne i trochę archaiczne. Mamy zatem mnóstwo różnych wariantów mówienia o uprzedniości, o tym, że coś było wcześniej, że było niejako w pierwszej kolejności albo że było przed czymś. Najbardziej neutralnym, nienacechowanym, takim, które nie zwraca uwagi naszych rozmówców, jest oczywiście słowo "najpierw".
Unosić się bez ruchu
-Czy można mówić "unosić się do góry"? - zastanawia się pan Arkadiusz. -Spieram się na ten temat z siostrą, która twierdzi, że to jest ten sam błąd, co "cofać się do tyłu".
-Otóż chyba niezupełnie. Myślę, że rację ma pan Arkadiusz, bo, jak tłumaczy, "unosić się" to także lewitować, nie zmieniając położenia. A "unosić się do góry" to zmieniać położenie. Rzeczywiście, kiedy mamy połączenie "unosi się ktoś (czy coś) do góry", to na pewno jest to jakiś kierunek, jakiś ruch. Kiedy powiemy, że "mgła unosi się nad łąkami", to nie myślimy raczej o tym, że ta mgła podnosi się, ale raczej o tym, że ona jest gdzieś nad tymi łąkami. Unosi się, czyli utrzymuje się. Częściej za błąd możemy uznać na przykład "schodzić w dół", bo "schodzić" na pewno oznacza taki kierunek, "opadać" także - mamy tutaj ruch. W określeniu "unosić się" ruchu nie musimy zawierać. Oprócz tego, oczywiście, powinniśmy pamiętać, że "unoszenie się" łączy się z innymi jeszcze określeniami - można się na przykład "unosić gniewem", ale tego już Państwu nie radzę.
