Z Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Czesławem Siekierskim, rozmawiamy na temat 20 lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej
1 maja upłynęło 20 lat obecności Polski w UE, czy to dla Pana ważna rocznica?
Dwadzieścia lat obecności w Unii Europejskiej ma dla każdego z nas swój osobisty wymiar. Nie inaczej jest w moim przypadku. Patrząc wstecz, muszę przyznać, że ta rocznica jest dla mnie szczególną.
Jak Pan osobiście wspomina te początki?
Jako dyrektor Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA), a także pełnomocnik ds. przygotowania polskiego rolnictwa do członkostwa oraz jako sekretarz stanu w resorcie rolnictwa uczestniczyłem bardzo intensywnie w pracach jeszcze przed akcesją. Sektor rolny miał szczególnie wiele do zrobienia. Negocjacje z Komisją Europejską były wyjątkowo trudne. Dodatkową trudnością było to, że wchodziliśmy do Unii Europejskiej w gronie dziesięciu państw. Stąd w mojej ocenie mieliśmy też mniej korzystne warunki. Wszyscy pamiętamy nasze nadzieje, ale i obawy dotyczące członkostwa. Nasza droga do wolności, nasze zrywy wolnościowe zaowocowały całym cyklem przemian w Europie. Niestety, warunki nam postawione były bardzo trudne. Nasi rolnicy mieli tylko 25 proc. tego, co otrzymywali rolnicy „starej” Unii Europejskiej w ramach dopłat bezpośrednich. Transformacja ustrojowa i likwidacja Państwowych Gospodarstw Rolnych spowodowały, że mieliśmy bardzo niskie plony, a Komisja Europejska, wyznaczając plony referencyjne, wzięła pod uwagę niekorzystne współczynniki.
Moment wejścia Polski do UE stał się też początkiem wielkich zmian w polskim rolnictwie.
Ogrom zadań dotyczył konieczności dostosowania prawa do unijnej legislacji. W ślad za tym konieczne było dostosowanie się rolników do nowych wymogów. Wystarczy wspomnieć, jak wiele wysiłku wymagało spełnienie norm w zakresie jakości mleka. W okresie dostosowawczym ogromne znaczenie miało efektywne wykorzystanie dostępnych dla nas funduszy przedakcesyjnych i tych z pierwszych lat członkostwa. Zawsze podkreślam, że nie tylko ilość środków jest ważna, ale również ich efektywne wykorzystanie. Patrząc z perspektywy czasu, jestem przekonany, że te środki zostały dobrze wykorzystane. Zrealizowano w tym okresie inwestycje np. w przetwórstwie czy w sektorach mleka i mięsa, których poziom i zakres można tylko porównać do tego, który był udziałem państw zachodnich w latach 70. ubiegłego wieku. Stanęły one u podstaw sukcesów naszego rolnictwa po akcesji.
Akcesja Polski do UE łączyła się jednak także z wieloma obawami.
Zgadza się. Obawiano się na przykład zalewu unijnymi produktami naszego rynku, a tymczasem sytuacja była odwrotna. W 2004 roku wartość naszego eksportu rolnego wynosiła 5,2 mld euro, a po dwudziestu latach była już 10-krotnie większa – 52 mld euro. Co istotne, bilans tej wymiany handlowej jest cały czas dodatni. To świadczy o sile naszego sektora rolnego.
Przyszłość stawia nam jednak kolejną porcję wyzwań.
Dziś mamy inny czas, inne realia, naznaczone pandemią COVID-19 oraz agresją Rosji na Ukrainę i toczącą się wciąż wojną za naszą wschodnią granicą. Świat zmienił się diametralnie. Destabilizacja rynków rolnych przez agresywne działania Rosji i nie do końca odpowiedzialną politykę Unii Europejskiej, w niektórych obszarach, doprowadziły do bardzo trudnej sytuacji ekonomicznej europejskich rolników. Najbardziej odczuli to polscy rolnicy, którzy jako pierwsi zderzyli się z nieograniczonym napływem produktów rolnych z Ukrainy. Za nami wybory do Europarlamentu. Powołana zostanie też nowa Komisja Europejska, z którą rozpoczniemy współpracę, szczególnie bliską gdy od 1 stycznia 2025 roku rozpocznie się czas naszej prezydencji w UE. Wyzwania stojące przed nami obecnie nie są mniejsze, a raczej większe niż te 20 lat temu. Musimy zachować konkurencyjność europejskiego rolnictwa i jego zdolność do zapewnienia nam wszystkim bezpieczeństwa żywnościowego.
