Ekspozycja, przygotowana specjalnie dla uczczenia jubileuszu 775-lecia lokacji Torunia, obchodzonej w roku 2008, łączy kilka wątków stanowiących o szczególnym jej charakterze. Z założenia jest "toruńska" ukazać ma wybrany fragment z dziejów miasta; decyduje o tym temat - wybrana dziedzina sztuki użytkowej roboty miejscowych mistrzów oraz miejsce ekspozycji - w toruńskiej kamienicy.
Wyjątkowość wystawy polega na tym, że po raz pierwszy w jednym miejscu pokazane zostaną zegary wykonane przez toruńskich mistrzów (znajdujące się w różnych zbiorach polskich). Nie zachowało się ich zbyt wiele; niemal wszystkie prezentowane są na stałych wystawach muzealnych - nie są więc z zasady użyczane. Aranżacja wnętrza, nawiązująca do funkcji i wystroju dawnej, barokowej wysokiej sieni, ma stanowić dodatkowy walor "toruński" (wnętrza z tego okresu nie zachowały się).
Zegar kaflowy, Juliusz Huntenburg, po 1740.
(fot. Muzeum Okręgowe w Toruniu)
Ekspozycja i planowane spotkania dla publiczności adresowane są do torunian, do wszystkich zainteresowanych sztuką użytkową oraz kulturą okresu nowożytnego; a także do specjalistów zajmujących się dawnym zegarmistrzostwem, dla których gratką będzie możliwość obejrzenia tych zabytków jednocześnie (zgromadzonych w jednym miejscu, co daje możliwości dokonania porównań i analiz).
Zegar kazalnicowy
Zegar kazalnicowy, 1757 jedyny znany toruński, ze st aromiejskiego kościoła ewangelickiego pw. Ducha Św. w Toruniu - obecnie oo. Jezuitów
(fot. Muzeum Okręgowe w Toruniu)
Obejrzeć będzie można kilka typów zegarów nowożytnych: stołowe zegary kaflowe - najliczniej zachowane, typowe dla kultury sarmackiej; szafowe zegary podłogowe w intarsjowanych obudowach - będących połączeniem dwóch specjalności toruńskiego rzemiosła - zegarmistrzostwa i sztuki intarsji; ścienne zegary talerzowe. Najcenniejszym jest bez wątpienia stołowy zegar monstrancjowy, nazywany też zwierciadlanym, o oryginalnej, rzadkiej w Polsce formie oraz o znacznej sali wskazań, wykonany przez Lorentza Wolbrechta (obecnie w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu). Pokazane będą również eksponaty dokumentujące obecność w Toruniu zegarów wieżowych i publicznych, od średniowiecza począwszy (najstarszy zegar wieżowy umieszczony na Ratuszu Staromiejskim, po 1385 roku) po dzień dzisiejszy - rysunki, dokumenty oraz pocztówki i archiwalne zdjęcia, a także eksponaty odnoszące się do zegara jako symbolu - o różnym znaczeniu. Tak kompleksowa prezentacja dawnych zegarów nie jest częsta, bowiem zwykle ogranicza się ją, ze względów artystycznych, do okresu do końca XVIII w.
Wystawie towarzyszyć będzie publikacja pod tym samym tytułem - pierwsza monografia toruńskiego zegarmistrzostwa, ze słownikiem toruńskich zegarmistrzów (wiele nowych danych), bogato ilustrowana. Należy podkreślić, że w ostatnich latach, wskutek ujawnienia kilku cennych zegarów toruńskiej roboty, często wczesnych, stan wiedzy o wyrobach i znaczeniu toruńskiego ośrodka tej sztuki zasadniczo się zmienił.
Warto wspomnieć, że jako imprezę towarzyszącą wystawie, Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki, wraz z Instytutem Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK, przygotował IX Sesję Naukową z cyklu Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce, pt. Dawne i nowsze zegary w Polsce (21. czerwca br.). Przedstawione zostaną także referaty dotyczące zegarów toruńskich.
Wystawa czynna w Kamienicy Pod Gwiazdą od 21 czerwca do 31 sierpnia, wtorek-niedziela, w godzinach 11:00-18:00
