Słyszałam, że niedawno zmieniły się przepisy dotyczące urlopów dla rodziców wcześniaków. Na jak długi urlop mogą liczyć?
Nowelizacja kodeksu pracy wprowadziła dodatkowy urlop macierzyński dla pracowników-rodziców dzieci, które z uwagi na stan zdrowia po porodzie przebywały w szpitalu. Wymiar tego urlopu wynosi maksymalnie 8 lub 15 tygodni w zależności od tego, w którym miesiącu ciąży dziecko przyszło na świat oraz ile ważyło przy porodzie. Zasada jest taka, że za tydzień pobytu dziecka w szpitalu przysługuje tydzień dodatkowego urlopu macierzyńskiego, ale nie muszą to być pełne tygodnie. Niepełny tydzień pobytu dziecka w szpitalu zaokrąglamy do pełnego tygodnia. Najważniejsze jest to, że urlopu tego udziela się na wniosek pracownika (papierowy lub elektroniczny) składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed zakończeniem korzystania z urlopu macierzyńskiego i bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek. Pracownica, pracownik-ojciec wychowujący dziecko, który chce skorzystać z takiego urlopu musi mieć zaświadczenie wydane przez szpital, w którym przebywało dziecko z informacją o miesiącu ciąży, w którym nastąpiło rozwiązanie oraz masie urodzeniowej dziecka.
Od połowy lutego jestem na L4, które mam 100 proc. płatne. Rodzę w lipcu. Jak długo mogę być maksymalnie na urlopach macierzyńskim i rodzicielskim? Jak one będą płatne?
Zgodnie z prawem, pracownicy przysługuje 20 tygodni urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie. Liczba tych tygodni wzrasta, gdy przy jednym porodzie rodzi się więcej niż jedno dziecko. Ponadto pracownicy-rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 41 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie. Przy czym, i jest to bardzo ważne, 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z tych 41 przysługuje wyłącznie jednemu z rodziców. Oznacza to, że będzie mogła Pani skorzystać z 20 tygodni urlopu macierzyńskiego i maksymalnie z 32 tygodni urlopu rodzicielskiego. Istotne jest to, że urlop rodzicielski można wykorzystać w dowolnym terminie po urlopie macierzyńskim, lecz nie dłużej niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia i w maksymalnie w 5 częściach. Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego składa się w terminie nie krótszym niż 21 dni przed terminem jego rozpoczęcia. Zasiłek macierzyński za urlop macierzyński przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, a za urlop rodzicielski - w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku. Jeżeli złoży Pani wniosek jednocześnie na urlop macierzyński i rodzicielski w całości, to zasiłek macierzyński za ten cały okres przysługuje w wysokości 81,5 % podstawy wymiaru zasiłku, a więc w wysokości "uśrednionej".
W maju wracam z urlopu rodzicielskiego. W mojej firmie już się zaczęły zwolnienia. Wiem, że do powrotu z urlopu rodzicielskiego nie mogę zostać zwolniona. A co będzie jak wrócę? Czy szef będzie mógł mi dać wypowiedzenie?
Zgodnie z przepisami prawa pracy, pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu ojcowskiego oraz urlopu wychowawczego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe - na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu. Jednocześnie jednak po zakończeniu okresu korzystania z uprawnień rodzicielskich pracownik-rodzic nie jest chroniony w żaden szczególny sposób przez przepisy prawa pracy przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Jeżeli takie wypowiedzenie złoży pracodawca, to musi on zachować formę pisemną, podać przyczynę wypowiedzenia i zachować okres wypowiedzenia, który jest uzależniony od stażu pracy u danego pracodawcy.
Do jakiego wieku dziecka można iść na urlop wychowawczy?
W przypadku urlopu wychowawczego jego wymiar wynosi 36 miesięcy i jest on udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Natomiast jeżeli z powodu stanu zdrowia dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, urlop wychowawczy może być udzielony na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Dotyczy to sytuacji, gdy dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczony stopień niepełnosprawności.
Od listopada jestem na macierzyńskim . Za 2024 rok mam jeszcze 20 dni zaległego urlopu wypoczynkowego. Za 2025 rok mam kolejnych 26 dni urlopu wypoczynkowego. Czy mogę je wziąć od razu po urlopie rodzicielskim? Nie zdążę do końca września tego roku. Czy w tej sytuacji 20 dni zaległego urlopu z 2024 roku mi przepadnie?
Nie, zaległy urlop niewykorzystany do końca września (III kwartału) roku następnego nie przepada. Zgodnie z przepisami kodeksu pracy faktycznie urlop zaległy, czyli z poprzedniego roku kalendarzowego należy wykorzystać do końca III kwartału roku następnego, do 30 września. Jednakże są okoliczności, jak chociażby korzystanie z uprawnień związanych z rodzicielstwem (urlop macierzyński, urlop rodzicielski), że nie będzie można wykorzystać zaległego urlopu w tym terminie. Jedynym ograniczeniem jest okres przedawnienia roszczeń pracowniczych, który wynosi 3 lata od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Spodziewamy się bliźniaków. Czy w tej sytuacji urlop ojcowski dostanę w podwójnym wymiarze, czyli 4 tygodnie?
Niestety, nie. Ustawodawca nie uzależnił długości urlopu ojcowskiego (tacierzyńskiego) od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Kodeks pracy mówi, że pracownik -ojciec w celu sprawowania opieki nad dzieckiem ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni. Dodatkowo są ograniczenia czasowe - nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo- w przypadku ojców adopcyjnych, do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia. Urlop ten może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w 2 częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień.
We wrześniu będę rodzić. Chciałabym jeszcze trochę popracować, ale mniej godzin dziennie. Czy szef musi się zgodzić na zmniejszenie mi wymiaru etatu na czas ciąży? Chciałabym pracować 4 godziny dziennie (pół etatu), a po urlopie rodzicielskim wrócić na cały etat. Czy jeśli szef się nie zgodzi, to mam prawo wnioskować o pracę zdalną z racji ciąży?
W zakresie zmiany wymiaru czasu pracy pracownicy w okresie ciąży, pracodawca nie ma obowiązku przychylić się do wniosku pracownicy o zmniejszenie wymiaru czasu pracy. Jest to tylko i wyłącznie dobra wola pracodawcy. A jeżeli chodzi o pracę zdalną kobiety w ciąży, to pracodawca jest zobowiązany uwzględnić taki wniosek. Jednakże jak od każdej zasady, tak i tutaj, są wyjątki. Pracodawca będzie mógł odmówić kobiecie w ciąży pracy zdalnej, jeżeli nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub jej rodzaj. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracownicy w ciąży o pracę zdalną pracodawca musi poinformować pracownicę, w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie 7 dni roboczych od dnia złożenia wniosku.
Co oprócz ochrony przed wypowiedzeniem należy się kobietom w ciąży?
Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Nie wolno również takiej pracownicy delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy, jeżeli nie wyraża na to zgody. Dodatkowo są pewne ograniczenia dotyczące czasu pracy. Polegają one na tym, że nawet jeżeli pracownica w ciąży jest zatrudniona np. w ramach równoważnych norm czasu pracy i zgodnie z grafikiem ma pracować więcej niż 8 godzin na dobę, np. 12 godzin, to po przedstawieniu zaświadczenia lekarskiego o stanie ciąży może pracować maksymalnie 8 godzin na dobę. Dotyczy to każdego systemu i rozkładu czasu pracy, który zakłada pracę więcej niż 8 godzin dziennie. Dodatkowo w takiej sytuacji zachowuje ona prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w zawiązku ze zmniejszaniem z tego powodu wymiaru czasu pracy. Jednym słowem, nie może zarabiać mniej niż gdyby normalnie pracowała.
Dodatkowo pracodawca jest obowiązany udzielać pracownicy ciężarnej zwolnień od pracy na badania lekarskie w związku z ciążą, jeżeli nie mogą być one przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Mój syn urodził się 4 marca 2022 roku z wada wrodzoną. W szpitalu spędził pierwsze pół roku swojego życia. Ma orzeczenie o niepełnosprawności. Spełniał wymogi programu "za życiem". Moja żona wykorzystała swoje 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego. Na jaki okres i w jakim wymiarze należy mi się urlop rodzicielski? Jestem zatrudniony na umowę o pracę na czas nieokreślony. Czy pracodawca może odmówić mi takiego urlopu? Czy mogę będąc na takim urlopie złożyć wypowiedzenie?
Jeżeli na dzień 2 sierpnia 2022 roku miał Pan prawo do urlopu rodzicielskiego, to zgodnie z art. 35 Ustawy z 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, z tzw. przepisów przejściowych, przysługuje Panu różnica pomiędzy wymiarem urlopu rodzicielskiego na „starych zasadach”, tj. 32 tygodnie, a wymiarem urlopu rodzicielskiego dla rodziców dzieci legitymujących się zaświadczeniem „za życiem”, który obecnie wynosi 65 tygodni. Oznacza to, że ma Pan prawo do różnicy urlopu rodzicielskiego w wymiarze 33 tygodni do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Wniosek o urlop rodzicielski należy złożyć w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Do wniosku trzeba dołączyć m.in. właśnie to zaświadczenie lekarskie dotyczące dziecka. Pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu rodzicielskiego, jeżeli zostaną spełnione wszystkie wymogi formalne przez pracownika. Jeżeli chodzi o możliwość rozstania się z dotychczasowym pracodawcą, to pracownik w trakcie swojej nieobecności może wypowiedzieć umowę o pracę przy zachowaniu wymogów formalnych, tj. z zachowaniem formy pisemnej i okresu wypowiedzenia uzależnionego od stażu pracy u danego pracodawcy. Pracownik nie musi podawać przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę.
Warto wiedzieć
Jeżeli mają Państwo pytania dotyczące prawa pracy, można zwrócić się z nimi do Państwowej Inspekcji Pracy.
Bezpłatne porady prawne udzielane są pod nr tel: 801 002 419 i 801 002 006 oraz 459 595 419 lub 459 599 000 (tel. komórkowe). Można też przyjść po poradę do:
Okręgowego Inspektoratu Pracy w Bydgoszczy Plac Piastowski 4a: w poniedziałek w godz. 8-18, od wtorku do piątku w godz. 8-15;
Oddziału w Toruniu ul. Mickiewicza 10-16: w poniedziałek w godz. 8-14, od środy do piątku w godz. 8-14;
Oddziału we Włocławku ul. Piekarska 16a: od poniedziałku do piątku w godz. 8-14;
Oddziału w Grudziądzu ul. Ludwika Waryńskiego 2: we wtorek w godz. 8-14.
