W mieście Rejewskiego nadal nie może powstać Centrum Kryptologii

Na historii można dobrze zarobić. I pięknie się wypromować. Wiedzą o tym miasta, które mają zabytki klasy "0" lub - tak jak Toruń - gotyk na każdej staromiejskiej ulicy.

Zabytków sobie nie stworzymy, ale mamy postaci, których życiorysy to nie tylko gotowe scenariusze filmowe. Także tworzywo, które - właściwie wykorzystane - byłoby znakiem firmowym Bydgoszczy.

Rejewski bydgoskim Kopernikiem

W historii miasta nad Brdą jest wiele znamienitych postaci, jednak takiej, która może się równać z Marianem Rejewskim, genialnym matematykiem i kryptologiem, autorem największego sukcesu polskiego wywiadu w okresie dwudziestolecia międzywojennego, nie ma!

Odkryty w I poł. lat 70. (Rejewski ujawnił się w 1973 r., kiedy warszawskie gazety zaczęły poszukiwać ludzi związanych z Enigmą), uhonorowany w granicach peerelowskiej hojności, znaczącego uznania doczekał się wiele lat po śmierci.

Marian Rejewski to Kopernik Bydgoszczy. Jak można takiego atutu nie wykorzystać?

Prezydenci USA mówią o naszych kryptologach

Jest lipiec 1989 r. Do Gdańska, z nieoficjalną wizytą, przyjeżdża prezydent Stanów Zjednoczonych George Bush (senior). Przywódca największego mocarstwa jest gościem "Solidarności". W przemówieniu pod pomnikiem Poległych Stoczniowców zupełnie nieoczekiwanie padają słowa o Enigmie i naszych kryptologach - Marianie Rejewskim, Henryku Zygalskim i Jerzym Różyckim.
"Zanim Polska upadła, daliście aliantom Enigmę, tajną nazistowską maszynę szyfrującą. Złamanie tych rzekomo nierozwiązywalnych szyfrów Państw Osi ocaliło tysiące istnień. Za to należy wam się trwała wdzięczność narodu amerykańskiego" - oznajmia Bush.

Pięć lat później jego następca Bill Clinton mówi w Sejmie: "To polscy matematycy z pracowni naukowych w Poznaniu złamali szyfr Enigmy, co Winston Churchill nazwał najważniejszą bronią przeciwko Hitlerowi i jego armiom. To właśnie ci kryptolodzy sprawili, że możliwe było lądowanie aliantów w Normandii, kiedy amerykańskie, brytyjskie, francuskie i kanadyjskie, a także polskie wojska połączyły się, by wyzwolić ten kontynent".

Zobacz: Dywan z kwiatów w hołdzie Marianowi Rejewskiemu [zdjęcia, wideo]

"Chwalmy się Rejewskim ale w oparciu o szkołę"

Jest luty 2013 r. W "Pomorskiej" ukazuje się artykuł pt. "Bydgoszcz słynna z kryptologii? Czemu nie!" Przypominam w nim najważniejsze postaci związane z Enigmą, osławioną "Dwójką" i Bydgoszczą: Mariana Rejewskiego, Kazimierza i Zbigniewa Gaców (młodszy z braci Kazimierz, jako student Uniwersytetu Warszawskiego rozpoczął pracę w Biurze Szyfrów Oddziału II w 1938 r.), mjr. Jana Henryka Żychonia, twórcę i szefa bydgoskiej Ekspozytury nr 3 Oddziału II i jego zastępcę płk. Wiktora Langenfelda (lista jest dłuższa, zważywszy na wielu bezimiennych agentów, którzy pracowali dla bydgoskiej placówki wywiadowczej).

W artykule podkreślam, że nie ma drugiego takiego miasta w kraju (poza Poznaniem), którego najnowsza historia nierozerwalnie wiąże się z dziejami wywiadu II RP. Przypominam, że tej plejadzie - bez wątpienia - przewodzi urodzony w Bydgoszczy Rejewski, absolwent Gimnazjum Klasycznego (obecne LO nr 1). Matematyczne zdolności, z których dał się poznać w szkole, rozwinął na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Tam zetknął się z kryptologią, dla której zrezygnował z kariery naukowej. Pod koniec grudnia 1932 r., już jako pracownik wywiadu, złamał kod Enigmy.

Czytaj też: Marian Rejewski? To ten, co "wynalazł Enigmę"!

Przytaczam też wypowiedź dra Jana Stanisława Ciechanowskiego, historyka, sekretarza powołanej w 2000 r. polsko-brytyjskiej komisji historycznej badającej działalność polskiego wywiadu w czasie II wojny światowej (od 2010 r. jest szefem Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych): - Przed wojną Bydgoszcz była stolicą polskiego wywiadu. Z jego dziejami związany jest mjr Żychoń i jego zastępca płk Langenfeld. Miasto było głównym frontem walki wywiadów w tym czasie.

Reasumując, oceniam, że grzechem byłoby (mając w rękach takie asy) zaprzepaścić taką szansę i nie stworzyć w Bydgoszczy ośrodka edukacji kryptologicznej, a zarazem muzeum (centrum) wywiadu. To się Rejewskiemu (i jego kolegom) po prostu należy!
Co na to ratusz? - Idea mocniejszego związania dorobku Mariana Rejewskiego z Bydgoszczą to dobry kierunek, zwłaszcza w oparciu o szkołę, której był absolwentem - mówił Piotr Kurek, ówczesny rzecznik prasowy prezydenta.

Przykro pisać, że bydgoski ratusz nie "czuje tematu" w sprawie powołania takiej placówki.

Jest rok 2015. Dzięki inicjatywie Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej obchodzimy Rok Mariana Rejewskiego (16 sierpnia przypada 110. rocznica urodzin pogromcy Enigmy, 13 stycznia minęło 35 lat od śmierci genialnego bydgoszczanina).

Podczas pierwszego oficjalnego posiedzenia Komitetu Organizacyjnego Roku Mariana Rejewskiego (23 lutego) omawiane są różne projekty zaplanowane do końca roku. Wśród nich jest pomysł utworzenia Bydgoskiego Centrum Kryptologii (zgłosił go dr hab. Marek Wójtowicz z UKW). Jest więc okazja, bym mogła przypomnieć moją inicjatywę z początku 2013 r. Ale prezydent Rafał Bruski nie "czuje bluesa".

Tymczasem z Poznania dochodzą wieści, że po pięciu latach bojów miasto otworzy w przyszłym roku Muzeum Enigmy. Będzie się mieściło tam, gdzie Rejewski i jego dwaj koledzy stawiali pierwsze kroki w łamaniu niemieckich szyfrów - w budynku, który opuszcza Collegium Historicum UAM, przy ul. św. Marcin.

Jeszcze trzy lata temu w poznańskich mediach można było przeczytać, że "trzeba się spieszyć, bo takie pomysły ma również Bydgoszcz". Przykro to pisać, ale ten nierozpoczęty przez nas wyścig już przegraliśmy.